Để có “đường cao tốc” trong phát triển thị trường nghệ thuật

Hội thảo do Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam (Bộ VHTTDL) tổ chức sáng 25/10 tại Hà Nội, thu hút sự tham gia của nhiều nhà quản lý, nhà khoa học và giới chuyên môn trong các lĩnh vực điện ảnh, mỹ thuật, nghệ thuật biểu diễn…

Còn điểm nghẽn và lực cản

Các ý kiến thẳng thắn nhận diện nhiều vấn đề về thực trạng và xu thế phát triển của thị trường nghệ thuật Việt Nam, đặc biệt là những vướng mắc và đề xuất giải pháp tháo gỡ, hướng đến phát triển thị trường nghệ thuật Việt Nam một cách lành mạnh và bền vững, trong bối cảnh của kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và kỷ nguyên kỹ thuật số.

Khát vọng có những con đường thẳng, trải dài, "đường cao tốc" cho thị trường nghệ thuật, các chuyên gia cũng nhận định, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, lấp đầy khoảng trống đang đặt ra.

PGS TS Đỗ Thị Thanh Thủy (Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam) nhấn mạnh, thị trường nghệ thuật tại Việt Nam đang trải qua quá trình hình thành và phát triển vững chắc.

Sự phong phú về nội dung lẫn hình thức của các sản phẩm, dịch vụ nghệ thuật không ngừng được nâng cao, nhằm đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ đa dạng của công chúng trong nước. Các sản phẩm, dịch vụ ngày càng phong phú về nội dung và hình thức, đáp ứng nhu cầu đa dạng của các tầng lớp nhân dân trong nước và bắt đầu vươn ra thế giới.

Tuy nhiên, thị trường nghệ thuật vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu, tồn tại nhiều điểm nghẽn và lực cản. Thực trạng này đòi hỏi Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý, đồng thời thiết lập và bảo đảm sự đồng bộ giữa các thành tố, cấu trúc thị trường.

Qua đó, hướng tới xây dựng thị trường nghệ thuật Việt Nam chuyên nghiệp, lành mạnh và bền vững, thúc đẩy sự liên thông trong chuỗi chu trình sản xuất, tạo hệ sinh thái gắn kết giữa các chủ thể và tác nhân liên quan, nâng cao giá trị đa chiều và sức lan tỏa của nghệ thuật Việt Nam trong bối cảnh kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và kỷ nguyên kỹ thuật số.

Tham luận của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà quản lý, nghệ sĩ, doanh nhân và những người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật… đã nhận diện, phân tích thực trạng, xu thế và giải pháp phát triển thị trường nghệ thuật Việt Nam một cách lành mạnh và bền vững. Trong đó, tập trung vào 3 lĩnh vực đại diện là điện ảnh, mỹ thuật và các chương trình, sự kiện âm nhạc .

Trong lĩnh vực mỹ thuật, nhà nghiên cứu và giám tuyển mỹ thuật Lý Đợi đề cập đến thực trạng "hàng giả, hàng nhái" tràn lan, thị trường hoạt động manh mún, trồi sụt niềm tin.

"Bán hàng giả có thể bị xử lý theo khung hình phạt, nhưng bán tranh giả/nhái thì chưa thể xử lý, dù giá trị tài sản có thể cao hơn, vì còn vướng ở tính chưa minh bạch, uy tín về thẩm định, định giá… nên khó áp vào các chế tài pháp lý", nhà nghiên cứu Lý Đợi chỉ rõ.

Nhìn ở một góc độ khác, các chuyên gia nêu, nghệ thuật, đặc biệt là mỹ thuật tại Việt Nam đang bị khoác một chiếc áo "hàn lâm", tạo rào cản tâm lý với số đông công chúng. Dù tiềm năng khổng lồ nhưng những rào cản này đã khiến chúng ta thực sự bỏ lỡ một thị trường thương mại nghệ thuật khổng lồ, cũng như cơ hội để nghệ thuật lan tỏa trong đời sống.

Thời điểm vàng để thị trường điện ảnh cất cánh

Theo nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm, trải qua gần bốn thập niên thăng trầm, điện ảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển rực rỡ, thị trường nội địa tăng trưởng nhanh qua từng năm và liên tiếp lập những kỷ lục phòng vé mới. "Đây là thời điểm vàng để điện ảnh Việt Nam cất cánh", ông khẳng định.

Cũng theo nhà phê bình Lê Hồng Lâm, năm 2025 thị trường điện ảnh Việt Nam tiếp tục trải qua giai đoạn tăng trưởng vượt bậc và lập nên vài kỷ lục mới, song vẫn còn nhiều hạn chế cần được khắc phục, nếu muốn xây dựng một ngành công nghiệp điện ảnh bền vững và có khả năng cạnh tranh trong khu vực châu Á hoặc trên toàn cầu.

"Trong 6 tháng đầu năm, phòng vé trong nước đã thu về 3017 tỷ đồng, tăng gần 270 tỷ đồng so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là mức tăng trưởng mạnh nhất của điện ảnh Việt kể từ sau đại dịch", ông Lâm nói.

Trong giai đoạn này, khoảng 130 phim được phát hành tại rạp, trong đó có 19 phim Việt thuộc các thể loại: kinh dị, tâm lý, tình cảm, gia đình, hoạt hình và hành động. Mặc dù chiếm chưa đến 1/6 tổng số phim phát hành, phim Việt đã mang về 1800 tỷ đồng, chiếm 67% thị phần…

Nhà phê bình Lê Hồng Lâm nhấn mạnh, trong phát triển thị trường điện ảnh, hợp tác sản xuất quốc tế vẫn là một giải pháp hiệu quả đối với điện ảnh Việt. Nhiều bộ phim hợp tác với Hàn Quốc đã gặt hái được những thành công đáng khích lệ, gần đây có Mang mẹ đi bỏ và sắp tới còn một số bộ phim sẽ tiếp tục ra mắt.

Ở khía cạnh này, Việt Nam còn được hưởng lợi từ công nghệ làm phim hiện đại và mạng lưới toàn cầu của Hàn Quốc, trong khi Hàn Quốc tận dụng được thị trường tăng trưởng mạnh và nguồn nhân lực địa phương, một mô hình hợp tác đôi bên cùng có lợi. Bên cạnh đó là Thái Lan, Ấn Độ… đang trở thành đối tác quốc tế hợp tác sản xuất với Việt Nam để sản xuất những bộ phim mang đậm đậm dấu ấn Việt Nam.

Trong tham luận của mình, GS TS Trần Thanh Hiệp, Chủ tịch Hội đồng thẩm định và phân loại phim truyện, phim kết hợp nhiều loại hình đề cập tới yếu tố cạnh tranh.

"Thị trường cần sự cạnh tranh để phát triển. Nhưng không phải đây đó không có những ý kiến phàn nàn, thậm chí kêu cứu về hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh", GS TS Trần Thanh Hiệp nhấn mạnh.

Ông cũng nêu rõ, bên cạnh những thành tựu của thị trường điện ảnh Việt Nam thời gian qua, không khó để nhận ra những bất cập, hạn chế. Thị trường điện ảnh Việt còn nhiều tiềm năng và cũng là mảnh đất dễ tạo ra ảo giác dễ làm giàu, dễ tham gia.

Bởi thế, không phải ngẫu nhiên đã xuất hiện những đạo diễn trẻ đã tham gia thị trường điện ảnh cùng những bộ phim thiếu tính chuyên nghiệp, vội vã xuất hiện rồi lặng lẽ… mất hút.

Để phát triển thị trường điện ảnh không thể không rà soát lại thực lực đội ngũ các nhà làm phim hiện nay và dự báo sự phát triển của đội ngũ đó trong 5, 10 năm sau. Theo chuyên gia, đây là một trong những hạt nhân cốt lõi để có những "đường sắt cao tốc Bắc - Nam" trong thị trường điện ảnh.