Dấu ấn VTV trong bứt phá công nghiệp văn hóa

Qua chiếc tivi đen trắng cũ kỹ thuở ban đầu, VTV mang tới cho khán giả những chương trình giải trí, nghệ thuật đầu tiên, đơn sơ nhưng cho thấy đây là một "mái nhà" văn hóa, nơi gìn giữ và lan tỏa giá trị dân tộc. Sau 55 năm, VTV không ngừng đổi mới, tạo ra các sản phẩm giải trí chất lượng cao, chinh phục khán giả và hòa vào dòng chảy công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Những điểm hẹn trên cánh sóng chuyển mình mạnh mẽ

Công nghiệp văn hóa đang trở thành một trong những động lực mới cho phát triển kinh tế ở nhiều quốc gia và Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Đây cũng là hướng đi để Đài THVN từng bước tìm cách làm mới mình trong mắt công chúng, bằng những chương trình giải trí có chất lượng và mang bản sắc riêng, để mỗi khi khán giả mở các chương trình của VTV đều cảm thấy kiến thức được rộng mở, trái tim đầy tin yêu và cảm xúc luôn tràn đầy.

Mới đây nhất, một trong những dấu ấn rõ nét cho thấy sự bắt nhịp làn sóng công nghiệp văn hóa của VTV chính là hai sự kiện âm nhạc V Concert - Rạng rỡ Việt Nam và V Fest - Thanh xuân rực rỡ. Đây là những chương trình được đầu tư bài bản, tạo ra trải nghiệm thưởng thức đẳng cấp dành cho khán giả, vì thế không khó lý giải nguyên nhân 25.000 vé V Concert - Rạng rỡ Việt Nam đã được bán hết trong thời gian ngắn, hay 25.000 chỗ ngồi của V Fest - Thanh xuân rực rỡ chật kín khán giả. Điều đó cũng cho thấy sức hút không giảm của các chương trình giải trí được sản xuất bởi VTV, đồng thời là minh chứng cho nỗ lực bắt nhịp và hòa mình vào làn sóng công nghiệp văn hóa chung của nước nhà từ vị thế một đài truyền hình quốc gia. Nhưng thành công này không phải là một sớm một chiều mà là kết quả của một hành trình dài 55 năm kiến tạo và phát triển.

Nếu nhìn lại dòng chảy của thời gian, VTV đã từng là người tiên phong trong việc tạo ra những sân chơi nghệ thuật chuyên nghiệp, có sức ảnh hưởng sâu rộng. Những chương trình này không chỉ tạo ra những "ngôi sao", mà còn nuôi dưỡng tình yêu nghệ thuật, định hướng thẩm mỹ cho công chúng, và quan trọng hơn, chúng tạo nên một "thị trường ngầm" đầy sức sống, chờ đợi những cú hích để bùng nổ.

Đó là cuộc thi âm nhạc trên truyền hình đầu tiên - Liên hoan Tiếng hát truyền hình toàn quốc, tiền thân của cuộc thi Sao Mai và sau này còn được mở rộng với Sao Mai điểm hẹn. Mỗi mùa thi, hàng triệu khán giả lại ngồi trước màn hình tivi, dõi theo từng tiết mục, chứng kiến sự ra đời của những giọng ca vàng như Đăng Dương, Trọng Tấn, Việt Hoàn, Tân Nhàn, Anh Thơ…, những nghệ sĩ đã có chỗ đứng vững chắc trong lòng khán giả cho đến tận hôm nay, sau gần 3 thập kỷ. Và họ cũng chính là những người sau đó hướng dẫn cho các tài năng trẻ tại chính cuộc thi này.

Hay Bài hát Việt - "làn gió mới" đầy cảm hứng trên sóng VTV vào những năm 2000, trong bối cảnh mạng xã hội chưa phát triển ở Việt Nam, khi các chương trình truyền hình là cách hữu hiệu nhất để các nhạc sĩ trẻ giới thiệu tác phẩm của mình. Ở Bài hát Việt, khán giả đã biết đến những gương mặt như Nguyễn Vĩnh Tiến, Nguyễn Hải Phong, Phạm Toàn Thắng… hay sau này là Lê Cát Trọng Lý, Tiên Tiên…., những cái tên được gọi là trẻ ngày ấy giờ đã trở thành nhạc sĩ được đông đảo khán giả yêu thích của làng nhạc Việt. VTV - với những chương trình của mình - đã đóng góp cho nền công nghiệp biểu diễn non trẻ của Việt Nam thời điểm đó không chỉ những giọng ca tài năng như Hà Anh Tuấn, Phương Linh, Hoàng Hải, Phạm Anh Khoa… mà còn là những ca khúc có sức sống tồn tại đến bây giờ.

Và rồi, với tinh thần cống hiến vì khán giả, VTV đã có một bước đi chiến lược, đầy táo bạo - hợp tác với các đơn vị sản xuất để tạo ra các chương trình xã hội hóa, những sân chơi tìm kiếm tài năng đa dạng như Vietnam Idol, Giọng hát Việt, Giọng hát Việt nhí, Bố ơi mình đi đâu thế, hay gần đây là Gia đình ha ha…, các chương trình đã tạo ra một "làn sóng giải trí" chưa từng có. Những chương trình này không chỉ thu hút đông đảo khán giả, mở ra cơ hội kinh doanh cho các nhà sản xuất, công ty quản lý nghệ sĩ và các thương hiệu. Bên cạnh đó, việc mua bản quyền và Việt hóa format quốc tế đã giúp những người làm truyền hình học hỏi kinh nghiệm, nâng cao chất lượng sản xuất, từ kịch bản, đạo diễn, sân khấu, ánh sáng đến âm thanh,... Điều này góp phần tạo ra những sản phẩm truyền hình có giá trị cao, đủ sức cạnh tranh với các chương trình quốc tế.

Những năm gần đây, VTV tiếp tục khẳng định vai trò đi đầu với các chương trình nghệ thuật được đầu tư "khủng" như Chào năm mới, Hoa xuân ca, Countdown... Đây là những chương trình "made by VTV" nhưng có chất lượng không thua kém các chương trình quốc tế, cho thấy sự trưởng thành và khả năng sáng tạo của VTV. Những sản phẩm này không dừng lại ở một chương trình truyền hình mà còn là một thương hiệu, một sự kiện văn hóa, mang đến trải nghiệm nghệ thuật đẳng cấp cho khán giả.

Trên màn ảnh nhỏ, trước kỷ nguyên bùng nổ mạng xã hội, VTV đã tạo ra những chương trình giải trí hấp dẫn, ăn sâu vào tâm trí hàng triệu khán giả truyền hình, cũng đặt tiền đề cho nhiều chương trình giải trí khác sau này. Và ở thời điểm hiện tại, khi các nghệ sĩ, nhà sáng tạo nghệ thuật có thể tự giới thiệu bản thân thông qua môi trường số thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào truyền hình, VTV đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, bắt kịp xu hướng tiếp cận đa dạng của công chúng. V Concert hay V Fest chính là những bước đi mới, minh chứng cho sự đổi mới ấy. VTV không còn chỉ gói gọn mình trên sóng mà đã mở động hơn, tiếp cận với thị phần công chúng trẻ. Song, dù đổi mới ra sao, những bước tiến này vẫn sẽ dựa trên nền tảng của kinh nghiệm tổ chức, sản xuất được tích lũy trong nhiều thập kỷ.

Hành trình 55 năm của VTV là một câu chuyện dài về sự phát triển không ngừng nghỉ. Mỗi chương trình, dù là những cuộc thi sơ khai hay những "siêu concert" hoành tráng, đều là một viên gạch góp phần xây dựng nên nền móng cho công nghiệp văn hóa Việt Nam. Điều này cũng khẳng định - truyền hình, nếu được khai thác đúng cách, có thể trở thành một động lực kinh tế mạnh mẽ, một cú bứt phá cho công nghiệp văn hóa.

"Với VTV, mục tiêu quan trọng nhất mà chúng tôi hướng đến là lan tỏa giá trị tốt đẹp về văn hóa, nghệ thuật và giải trí. Phải tôn vinh được những nghệ sĩ, giúp khán giả có thêm thông tin, cơ hội tiếp cận những mô hình biểu diễn, hình thức văn hóa sáng tạo mới mẻ. Chúng tôi tham gia vào chuỗi sáng tạo văn hóa giải trí là để góp phần thúc đẩy những hoạt động văn hóa giải trí ngày một phát triển. Dần dần, sẽ tạo ra một thị trường, tạo ra công chúng, tạo ra những uy tín cho đối tượng nghệ sĩ và các công ty, tổ chức biểu diễn. Hệ sinh thái đó cũng sẽ thúc đẩy công nghiệp văn hóa phát triển", ông Đỗ Thanh Hải - Phó Tổng Giám đốc Đài THVN cho biết.

Định vị thương hiệu VTV trong chuỗi giá trị công nghiệp văn hóa

Sự bứt phá của công nghiệp văn hóa đang tạo nguồn động lực mới cho nền kinh tế toàn cầu, Việt Nam cũng đang hòa mình vào dòng chảy này. Với tầm nhìn đó, VTV đã không ngừng làm mới mình, tìm tòi hướng đi sáng tạo với các chương trình giải trí chất lượng cao, mang dấu ấn riêng.

Những đổi mới ấy không chỉ được khẳng định từ nỗ lực vươn mình của VTV, mà còn được ghi nhận bởi hàng triệu khán giả truyền hình. Từ những điểm hẹn trên cánh sóng, đến những chương trình giải trí đình đám, VTV đã và đang cho thấy một thương hiệu uy tín trong bức tranh phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam. PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa, Xã hội của Quốc hội bày tỏ sự ấn tượng với cách Đài Truyền hình Việt Nam từng bước tiếp cận và tham gia ngày càng sâu rộng vào tiến trình phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Không chỉ đóng vai trò là đơn vị truyền thông quốc gia, VTV đã vươn lên như một chủ thể sáng tạo mạnh mẽ trong chuỗi giá trị văn hóa, tạo ra những sản phẩm truyền hình vừa hấp dẫn đại chúng, vừa góp phần nâng cao gu thẩm mỹ, nuôi dưỡng đời sống tinh thần của người xem.

Các chương trình được đầu tư bài bản của VTV không chỉ chinh phục khán giả bằng sự trẻ trung, hiện đại, gần gũi, mà còn thể hiện sự nhạy bén trong việc nắm bắt xu hướng tiêu dùng văn hóa mới của giới trẻ và cộng đồng sáng tạo. "Từ việc quy tụ những tài năng trẻ, đưa sân chơi giải trí thành nơi phát hiện và ươm mầm tài năng nghệ thuật, đến việc khai thác các yếu tố di sản, âm nhạc, vũ đạo, sân khấu theo lối tiếp cận mới , VTV đang tạo ra một làn gió đổi mới tích cực, mở ra cánh cửa hội nhập sâu hơn trong môi trường công nghiệp văn hóa hiện đại…", PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhận định.

Nhìn vào thành công của V Concert, theo ông Bùi Hoài Sơn, đây chính là minh chứng rõ nét cho tư duy chiến lược và bước đi chủ động, bài bản của VTV trong việc định vị vai trò trong chuỗi giá trị công nghiệp văn hóa. V Concert không đơn thuần là một sự kiện biểu diễn, mà là một mô hình kinh tế văn hóa, trong đó nghệ thuật và công nghệ hòa quyện để tạo ra giá trị tổng hợp, lan tỏa cảm hứng và khơi dậy niềm tự hào dân tộc thông qua âm nhạc. Về mặt quốc gia, V Concert góp phần xây dựng hình ảnh Việt Nam sáng tạo, trẻ trung, năng động, giàu bản sắc trong mắt bạn bè quốc tế.

Chuyên gia truyền thông Nguyễn Đình Thành cũng nhấn mạnh, các chương trình truyền hình thực tế, liveshow đều có đóng góp rất lớn vào sự phát triển của công nghiệp văn hóa. Đó là cơ hội tìm kiếm, phát triển tài năng trong ngành nghệ thuật và giải trí, mang lại doanh thu và lợi nhuận lớn. Mỗi chương trình thành công cũng góp phần quảng bá văn hóa địa phương và đóng góp vào sự phát triển của ngành kinh doanh biểu diễn. "Từ góc nhìn này, VTV đang hoạt động như một thành tố tích cực trong chuỗi giá trị của ngành công nghiệp văn hóa, từ tìm kiếm nhân tài đến quảng bá hình ảnh", chuyên gia Nguyễn Đình Thành khẳng định.

Các chuyên gia cũng cho rằng, cách VTV tổ chức các chương trình cho thấy rõ ràng một tinh thần chuyển đổi, sáng tạo, can đảm chấp nhận rủi ro để làm mới chính mình. Tinh thần ấy là yếu tố cốt lõi để truyền hình không chỉ là phương tiện truyền tải, mà trở thành "cỗ máy" sản xuất, kiến tạo và lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Để phát huy vai trò "đầu tàu" của công nghiệp văn hóa quốc gia, các chuyên gia nhấn mạnh, Đài Truyền hình Việt Nam cần tiếp tục triển khai những giải pháp đồng bộ, chiến lược và có tầm nhìn dài hạn. Trong bối cảnh công nghệ phát triển như vũ bão, việc làm chủ các nền tảng số, xây dựng hệ sinh thái truyền hình đa phương tiện – từ OTT, mạng xã hội, ứng dụng di động đến AI và phân tích dữ liệu người dùng – sẽ giúp VTV vừa mở rộng phạm vi tiếp cận, vừa cá nhân hóa trải nghiệm, đáp ứng nhu cầu thưởng thức ngày càng đa dạng của công chúng.

"Cần mạnh dạn đầu tư vào nguồn lực sáng tạo, theo hướng chuyên nghiệp, quốc tế hóa và gắn bó lâu dài. VTV không chỉ dừng lại ở sản xuất chương trình, mà cần phát triển các IP (sản phẩm sở hữu trí tuệ) mạnh mẽ, xuất khẩu ra thị trường khu vực và quốc tế", PGS.TS Bùi Hoài Sơn chia sẻ.

Chuyên gia Nguyễn Đình Thành nêu, từ góc độ truyền thông, VTV cần chuẩn hóa công thức và quy trình truyền thông cho các sự kiện, sản phẩm văn hóa và xây dựng hình ảnh người nổi tiếng. Đây chính là thế mạnh của Đài và cũng là điểm yếu của thị trường văn hóa tại Việt Nam.

Các chuyên gia cũng cho rằng, không thể thiếu vai trò của tư duy thể chế. Ở vị thế Đài Truyền hình quốc gia, VTV cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan xây dựng chính sách để kiến tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho công nghiệp văn hóa. Khi chính sách đồng hành với thực tiễn, VTV sẽ có thêm động lực để trở thành một trong những "hạt nhân" dẫn dắt công nghiệp văn hóa Việt Nam phát triển mạnh mẽ, bền vững trong kỷ nguyên hội nhập và số hóa.