Cuộc họp 3 bên nỗ lực chấm dứt xung đột Nga - Ukraine

Ngày 18/8 (giờ địa phương), Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ lần đầu tiên đón tiếp Tổng thống Ukraine cùng nhiều nhà lãnh đạo châu Âu khác tại Nhà Trắng. Đây sẽ là cuộc họp ba bên quan trọng trong nỗ lực giải quyết xung đột Nga - Ukraine.

Theo thông báo từ Nhà Trắng, trước tiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky sẽ có cuộc họp riêng lúc 13h15 ngày 18/8 theo giờ Mỹ, khoảng 0h15 ngày 19/8 theo giờ Việt Nam. Sau đó, cuộc họp nhiều bên với sự tham gia của Tổng thống Pháp, Thủ tướng Đức, Thủ tướng Anh, Thủ tướng Italy, Tổng thống Phần Lan, Chủ tịch Ủy ban châu Âu và Tổng thư ký NATO sẽ diễn ra ngay sau đó, vào khoảng 2h ngày 19/8 theo giờ Việt Nam.

Để chuẩn bị cho cuộc họp với Mỹ, 1 ngày trước đó, Tổng thống Ukraine đã làm việc với lãnh đạo các nước châu Âu để thống nhất quan điểm, hướng tới một nền hòa bình công bằng và lâu dài, đồng thời bảo vệ lợi ích sống còn của Ukraine và an ninh châu Âu.

Việc chỉ trong 4 ngày liên tiếp diễn ra các cuộc gặp giữa Mỹ - Nga, và tiếp đó là cuộc gặp 3 bên Mỹ - Ukraine - châu Âu cho thấy các bên đang nỗ lực, thiện chí thúc đẩy việc chấm dứt xung đột kéo dài hơn 3 năm. Tuy nhiên, để đi đến một thỏa thuận ngừng bắn hay một hiệp ước hòa bình vẫn là bài toán khó, đặc biệt ở hai vấn đề cốt lõi còn nhiều tranh cãi: chủ quyền lãnh thổ và đảm bảo an ninh cho Ukraine.

Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ, ông Steve Witkoff, cho biết như một phần của thỏa thuận hòa bình với Nga, Mỹ có thể bảo vệ an ninh cho Ukraine theo Điều 5 của NATO thay cho việc gia nhập khối. Điều đó có nghĩa là Ukraine sẽ không trở thành thành viên NATO nhưng vẫn được bảo đảm an ninh. Điều 5 Hiệp ước NATO quy định bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào một thành viên cũng được coi là tấn công vào toàn khối và NATO sẽ phối hợp đáp trả.

Mỹ sẵn sàng cung cấp bảo đảm an ninh theo Điều 5, không phải từ NATO mà trực tiếp từ Mỹ và các nước châu Âu khác. Ý tưởng này được châu Âu hoan nghênh. Thủ tướng Đức Friedrich Merz nhấn mạnh các bảo đảm an ninh đã được đặt lên bàn đàm phán, và điều quan trọng là Mỹ sẵn sàng tham gia cùng châu Âu để không để châu Âu phải đối mặt một mình.

Đây được coi là giải pháp cho vấn đề Nga luôn phản đối: Ukraine gia nhập NATO. Tuy nhiên, khó khăn tiếp theo là vấn đề lãnh thổ. Một thỏa thuận hòa bình có thể yêu cầu Ukraine nhượng bộ lãnh thổ cho Nga. Với Kiev, đây là lằn ranh đỏ. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khẳng định Hiến pháp Ukraine không cho phép từ bỏ lãnh thổ hoặc trao đổi đất đai, và vấn đề này chỉ có thể được thảo luận giữa lãnh đạo Ukraine và Nga trong một cuộc họp 3 bên Ukraine - Mỹ - Nga. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng khẳng định lập trường châu Âu rất rõ ràng: biên giới quốc tế không thể bị thay đổi bằng vũ lực.

Ukraine cũng nhấn mạnh việc thiết lập lệnh ngừng bắn phải là bước đi đầu tiên trong bất kỳ cuộc đàm phán nào.

Dù khó khăn nhưng việc tổ chức cuộc họp lần này cho thấy Mỹ, Ukraine và châu Âu đều muốn lắng nghe quan điểm của nhau và tìm tiếng nói chung. Rõ ràng, vẫn có cả hy vọng lẫn hoài nghi về việc liệu cuộc gặp 3 bên hôm nay có thể mang lại kết quả thực chất hay không.

Một số ý kiến cho rằng cuộc họp này là tín hiệu tích cực. Ông Mark Cancian, Cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, nhận định việc ông Trump khẳng định châu Âu và Ukraine phải là một phần của thỏa thuận là điều đáng khích lệ, nhưng còn nhiều chi tiết cần giải quyết và sẽ mất thời gian dài trước khi có kết quả.

Ở góc nhìn khác, chuyên gia chính trị Georgy Bovt tỏ ra hoài nghi, cho rằng cả Nga và Ukraine đều tin mình vẫn có thể đạt thêm lợi ích từ cuộc chiến, nên chưa sẵn sàng ngừng lại. Luật sư Kirsti Robertshaw thì cho rằng bất kỳ cuộc đối thoại nào cũng là tín hiệu tốt, nhưng vấn đề không thể chỉ do Tổng thống Mỹ Trump và Tổng thống Nga Putin quyết định, mà cần một giải pháp châu Âu với sự tham gia của cả Ukraine.