Công ước Hà Nội - Dấu mốc quan trọng trong nỗ lực toàn cầu chống tội phạm mạng

Ngày 25 và 26/10 tới, Việt Nam sẽ đăng cai Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng – còn gọi là Công ước Hà Nội. Sự kiện có sự tham dự của đại diện gần 100 quốc gia, hơn 100 tổ chức khu vực và quốc tế. Đặc biệt, Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres đã nhận lời tham dự, đúng dịp kỷ niệm 80 năm thành lập Liên hợp quốc – thể hiện tầm quan trọng của sự kiện và vị thế ngày càng cao của Việt Nam trên trường quốc tế.

Những năm gần đây, tội phạm mạng được ví như “cuộc chiến không tiếng súng” nhưng gây hậu quả khôn lường. Các vụ tấn công vào hệ thống dữ liệu tài chính, y tế, lừa đảo trực tuyến, chiếm đoạt tài khoản cá nhân hay phát tán thông tin sai lệch… đã gây thiệt hại hàng trăm tỷ USD mỗi năm trên toàn cầu.

Với đặc tính không biên giới, tội phạm mạng trở thành thách thức toàn cầu, đe dọa an ninh, ổn định chính trị, kinh tế và đời sống xã hội của mọi quốc gia. Nhận thức rõ điều này, Việt Nam luôn coi phòng, chống tội phạm mạng là ưu tiên trong chính sách an ninh quốc gia; đồng thời tích cực hợp tác quốc tế nhằm xây dựng môi trường mạng an toàn, minh bạch và thượng tôn pháp luật.

Theo thống kê của Bộ Công an, riêng trong năm qua, lực lượng chức năng đã phát hiện hàng chục nghìn vụ việc liên quan tội phạm công nghệ cao, với nạn nhân chủ yếu là người cao tuổi, phụ nữ, học sinh – sinh viên – những nhóm dễ bị tổn thương và thiếu kỹ năng số.

Lễ mở ký Công ước Hà Nội không chỉ là dấu mốc quan trọng trong nỗ lực toàn cầu chống tội phạm mạng, mà còn khẳng định vai trò chủ động, trách nhiệm của Việt Nam trong hợp tác quốc tế vì một không gian mạng an toàn, lành mạnh và nhân văn.

Nguy cơ lừa đảo từ việc dùng mạng xã hội quá nhiều

Vì nhu cầu liên lạc, học tập hay giải trí, nhiều học sinh hiện nay dành trung bình 4–5 tiếng mỗi ngày để sử dụng mạng xã hội. Việc tiếp xúc quá lâu trong môi trường trực tuyến không chỉ khiến các em dễ bị phân tâm, mà còn tiềm ẩn nguy cơ trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo tinh vi.

Chỉ một lời mời kết bạn từ người lạ, một đường link hấp dẫn hay cuộc gọi bất ngờ từ số điện thoại không quen biết… đều có thể là chiếc “bẫy” được giăng sẵn. Không ít học sinh cho biết đã từng gặp phải các trường hợp lừa đảo qua mạng, thậm chí bị kẻ xấu lợi dụng thông tin cá nhân để trục lợi.

Bên cạnh đó, mạng xã hội còn có thể trở thành môi trường gây ra bạo lực tinh thần. Nhiều em vừa là nạn nhân, vừa vô tình trở thành tác nhân trong những vụ việc bắt nạt, xúc phạm, lan truyền thông tin sai lệch trên không gian mạng.

Để hạn chế ảnh hưởng tiêu cực, một số trường học đã áp dụng quy định quản lý điện thoại di động trong giờ học. Theo đó, học sinh phải nộp điện thoại vào khu vực chung trước khi vào lớp; chỉ được sử dụng khi có sự cho phép của giáo viên hoặc trong trường hợp khẩn cấp. Việc này giúp các em tập trung hơn trong học tập, đồng thời giảm nguy cơ bị lôi kéo, dụ dỗ trên mạng xã hội.

Nhiều thủ đoạn lừa đảo nhắm vào học sinh, sinh viên

Mặc dù đã có nhiều cảnh báo được đưa ra, song không ít học sinh, sinh viên vẫn rơi vào bẫy của tội phạm mạng. Các thủ đoạn ngày càng tinh vi, đa dạng – từ “bắt cóc online”, “việc nhẹ lương cao”, “du học học bổng toàn phần”, cho đến “mua sắm giá rẻ”, “dự thi trúng thưởng” hay “nộp phí giao lưu quốc tế”.

Một nam sinh viên tại TP Hồ Chí Minh kể lại, anh suýt mất tiền khi nhận được cuộc gọi từ người lạ nhưng đối tượng lại biết chính xác thông tin cá nhân của mình. “Khi họ đọc đúng số căn cước công dân và cả thông tin về việc em từng mở thẻ ngân hàng, em thật sự hoang mang và tiếp tục nghe cuộc gọi đó"- nam sinh chia sẻ.

Tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh), thời gian gần đây, nhiều sinh viên nhận được cuộc gọi yêu cầu chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân.

Ông Trần Nam, Trưởng phòng Công tác sinh viên của trường, cho biết: “Nhà trường đã trực tiếp trao đổi, trấn an tinh thần các em, hướng dẫn cách ứng xử trong tình huống tương tự. Tuy nhiên, nhiều trường hợp đã bị lừa số tiền lớn, gây tổn thất tài chính và ảnh hưởng tâm lý, niềm tin của các em trong giao dịch sau này".

Một dạng lừa đảo khác là mạo danh tổ chức quốc tế thông báo cấp học bổng du học. Lợi dụng tâm lý ham học hỏi, mong muốn được giao lưu quốc tế, các đối tượng gửi thư mời, yêu cầu điền thông tin cá nhân, nộp “phí xử lý hồ sơ” rồi chiếm đoạt tiền.

Ngoài ra, còn xuất hiện các chiêu trò tinh vi khác như thu hộ học phí, thu tiền khóa học online, phí hội nhóm sinh viên quốc tế... Chỉ cần người dùng mất cảnh giác, thiếu hiểu biết về an toàn mạng, nguy cơ “sập bẫy” là rất cao.