"Cơn sốt" thủy ngân ở Mexico

Tại dãy núi Sierra Gorda, Mexico - nơi giàu đa dạng sinh học, một "cơn sốt" thủy ngân đang diễn ra. Giá vàng thế giới tăng mạnh đã đẩy giá thủy ngân - kim loại độc hại nhưng cần thiết trong khai thác vàng trái phép - cũng vọt lên mức kỷ lục. Điều này khiến hàng nghìn thợ mỏ đổ xô tới khai thác, đối mặt với nguy cơ nhiễm độc nghiêm trọng cho cả người và môi trường.

Ở thị trấn San Joaquin, giá thủy ngân đã tăng hơn 10 lần trong 15 năm qua, từ 20 USD lên 240 - 350 USD/kg. Thợ mỏ khai thác quặng cinnabar chứa thủy ngân, rồi đốt trong lò gạch để ngưng tụ thành kim loại lỏng, đựng trong chai nhựa nhỏ bán với giá tới 1.800 USD/chai. Ông Carlos Martínez, quản đốc mỏ, cho biết để có được 1 kg thủy ngân, ông phải đốt tới 1 tấn đá khai thác từ trong núi.

Theo Liên hợp quốc, Mexico là nước sản xuất thủy ngân lớn thứ hai thế giới, sau Trung Quốc, với sản lượng khoảng 200 tấn mỗi năm. Hoạt động khai thác kéo dài hàng thế kỷ, từng được sử dụng hợp pháp trong nhiệt kế, mỹ phẩm và xuất khẩu sang Nam Mỹ. Tuy nhiên, sau khi nhiều nước cấm dùng, phần lớn thủy ngân Mexico hiện bị buôn lậu sang Colombia, Bolivia, Peru và phân phối tại lưu vực sông Amazon, nơi nó được sử dụng trong các hoạt động khai thác vàng trái phép do tội phạm kiểm soát, gây ô nhiễm nghiêm trọng các dòng sông.

Bà Izarelly Rosillo, luật sư môi trường, cho biết thủy ngân có đặc tính tách vàng ra khỏi các khoáng chất khác nên được sử dụng phổ biến trong khai thác, nhưng cũng là chất gây tổn thương thần kinh 100%, liên quan trực tiếp đến bệnh Parkinson. Các nghiên cứu y tế cho thấy mức thủy ngân trong môi trường và cơ thể thợ mỏ tại khu vực này đã vượt ngưỡng nguy hiểm.

Hoạt động khai thác cũng đe dọa Khu bảo tồn đa dạng sinh học Sierra Gorda, nơi sinh sống của nhiều loài nguy cấp như báo đốm, vẹt đỏ đuôi dài, gấu đen Mexico và hàng trăm loài quý hiếm khác. Thủy ngân có thể để lại hậu quả lâu dài khi lắng đọng trong đất, nước và không khí.

Năm 2021, Mexico và Liên hợp quốc đã lập quỹ hỗ trợ thợ mỏ chuyển đổi nghề nghiệp. Tuy nhiên, các công việc thay thế hiện tại khó có thể đem lại nguồn thu nhập bằng khai thác thủy ngân.