80 năm sau thảm họa bom nguyên tử Hiroshima, vết thương lịch sử vẫn vẹn nguyên

Ký ức chưa khép lại

80 năm đã trôi qua kể từ khi quả bom nguyên tử đầu tiên trong lịch sử nhân loại giáng xuống thành phố Hiroshima vào ngày 6/8/1945.

Ngay sau vụ nổ, giữa cảnh hoang tàn và chết chóc, đảo Ninoshima - ngoài khơi thành phố Hiroshima - đã trở thành nơi trú ngụ cuối cùng cho hàng nghìn nạn nhân bị thương nặng được chuyển ra bằng tàu quân sự. Do thiếu thuốc men và điều kiện y tế, phần lớn họ không qua khỏi. Thi thể được chôn vội vã khắp nơi trên đảo, từ các ụ đất, hầm trú bom cho tới lò thiêu dành cho ngựa… Hậu quả là cho đến nay, vẫn còn hàng nghìn người chưa từng được tìm thấy.

Theo tài liệu lịch sử và hồi ký của các cựu binh, chỉ 2 giờ sau khi quả bom phát nổ, dòng người đầu tiên bị thương bắt đầu được đưa đến đảo. Khu cách ly số 2 - vốn là trạm kiểm dịch quân sự - được chuyển thành bệnh viện dã chiến, nhưng nhanh chóng quá tải. Các binh lính, y tá và học viên y khoa làm việc xuyên ngày đêm trong điều kiện vô cùng thiếu thốn. Một số người thậm chí phải dùng ống tre làm cốc nước cho bệnh nhân hấp hối.

Thi thể người chết nhanh chóng chất đầy sân bệnh viện. Ban đầu thi thể được hỏa táng trong lò thiêu dành cho ngựa nhưng khi số lượng vượt ngoài khả năng xử lý, lực lượng chức năng phải chuyển sang chôn tập thể hoặc nhét thi thể vào các hầm trú ẩn chống bom.

Khi bệnh viện dã chiến chính thức đóng cửa vào ngày 25/8/1945, chỉ còn khoảng 500 người còn sống trong số hàng nghìn người từng được chuyển đến đảo. Đến cuối năm 1945, ước tính tổng số người thiệt mạng vì vụ bom nguyên tử tại Hiroshima đã lên đến 140.000.

Đối với những người sống sót và thế hệ con cháu của họ, chiến tranh vẫn chưa thực sự kết thúc khi những phần hài cốt này chưa được an táng đàng hoàng. Đó chính là lý do khiến nhà nghiên cứu Rebun Kayo, thuộc Trung tâm Hòa bình Đại học Hiroshima, đã dành gần 1 thập kỷ qua để tìm kiếm họ.

Rebun Kayo bắt đầu hành trình khai quật trên đảo Ninoshima từ năm 2018. Ông làm việc một mình, không tài trợ, không đội ngũ hỗ trợ, chỉ với một chiếc xẻng, thiết bị bảo hộ và niềm tin rằng các linh hồn xấu số cần được trở về.

Trong mỗi chuyến đi, ông đều cầu nguyện, trồng hoa cúc, rồi bắt đầu đào bới những khu vực được người dân địa phương gợi ý - nơi cha ông họ từng chứng kiến cảnh binh sĩ Nhật Bản chôn cất người chết sau vụ nổ. Kayo cho biết ông đã tìm thấy khoảng 100 mảnh xương, bao gồm cả phần sọ người lớn và một chiếc xương hàm trẻ em còn nguyên những chiếc răng sữa bé xíu.

"Khi cầm trên tay hài cốt của một đứa trẻ mới vài tuổi, tôi không thể ngăn được sự xúc động. Nghĩ rằng em đã nằm cô độc suốt 80 năm trên hòn đảo này là điều đau lòng đến không thể chịu nổi", ông chia sẻ.

Hồi ức của những người sống sót

Một trong những nhân chứng còn sống, bà Tamiko Sora, hiện 83 tuổi, vẫn còn nhớ rõ khoảnh khắc sinh tử ngày hôm đó. Khi bom nổ, bà mới 3 tuổi và sống chỉ cách tâm nổ khoảng 1,4 km. Bị bỏng nặng ở mặt, bà cùng cha mẹ và hai chị em gái trốn chạy khỏi đống đổ nát. Trên đường đi, họ gặp một cô bé 5 tuổi tự xưng là Hiroko - không người thân bên cạnh - và một phụ nữ bị bỏng toàn thân đang bế con gái sơ sinh, van xin mọi người cứu lấy đứa trẻ.

"Tôi luôn tự hỏi, liệu những người đó có được đưa đến Ninoshima không? Có ai từng biết tên họ, hay họ chỉ là những con người vô danh giữa dòng hỗn loạn?", bà Tamiko nói. Bà đã đến đảo hai lần, cầu nguyện trước bia tưởng niệm, gọi tên những người thân mất tích và kể cho họ nghe về cuộc sống hiện tại.

Kazuo Miyazaki, 77 tuổi, là một nhà sử học và hướng dẫn viên sinh sống trên đảo. Ông đã nghe vô số câu chuyện trực tiếp từ mẹ mình - một y tá quân đội từng phục vụ tại bệnh viện dã chiến trên đảo - cùng các cư dân cũ từng chứng kiến cảnh tang thương.

"Hiroshima ngày nay được biết đến là thành phố của hòa bình, nhưng trước đó, nó là một trung tâm quân sự lớn" - ông nhấn mạnh - "Đảo Ninoshima từng là nơi huấn luyện các đội cảm tử bằng thuyền gỗ. Lịch sử nơi đây cần được kể lại đầy đủ để thế hệ sau không quên".

Đồng quan điểm, Rebun Kayo cho rằng công việc của mình không chỉ là khai quật mà còn là sứ mệnh gìn giữ ký ức: "Chiến tranh vẫn còn sống trong lòng những người chưa tìm thấy người thân. Mỗi mảnh xương là một câu chuyện chưa được kể. Nếu ta quên họ, chiến tranh sẽ lặp lại".

Từ năm 1947, hơn 3.000 bộ hài cốt đã được khai quật trên đảo Ninoshima nhưng các chuyên gia tin rằng vẫn còn hàng nghìn bộ hài cốt khác đang nằm đâu đó trong rừng sâu, dưới lòng đất, hay trong các hầm trú ẩn bỏ hoang…

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ của Rebun Kayo và những người cùng lý tưởng, Ninoshima hôm nay không chỉ là địa danh gắn liền với lịch sử chiến tranh mà còn là biểu tượng của ký ức và lòng nhân đạo.

Hành trình đi tìm người mất tích không chỉ là hành trình của một nhà nghiên cứu mà còn là hành trình của cả một dân tộc đối mặt với quá khứ để hướng tới tương lai trong sự thấu hiểu và không lãng quên.