FRB 20240304B là vụ nổ sóng vô tuyến xa nhất từng được xác định trong vũ trụ (Ảnh: arXiv 2025)
FRB là các xung sóng vô tuyến chỉ kéo dài khoảng một phần nghìn giây, nhưng lại chứa đựng thông tin quý giá về plasma, từ trường và sự phân bố khí trong vũ trụ - những dữ liệu mà các phương pháp quan sát khác khó có thể thu thập.
Vụ nổ sóng vô tuyến FRB 20240304B được phát hiện lần đầu vào ngày 4/3/2024 bởi mạng kính thiên văn vô tuyến MeerKAT tại Nam Phi. Điều khiến phát hiện này trở nên đặc biệt là độ dịch đỏ (redshift) đạt z = 2,148 ± 0,001, tương ứng với thời điểm chỉ 3 tỷ năm sau vụ nổ Big Bang. Nói cách khác, ánh sáng của vụ nổ này đã phải mất hơn 11 tỷ năm để đến Trái Đất.
Trong quá trình di chuyển qua không gian, sóng vô tuyến của FRB đã bị tán xạ ở mức khoảng 2.330 parsec/cm3, dấu hiệu cho thấy nó xuất phát từ một nguồn vô cùng xa xôi. Mức tán xạ này giống như "dấu vân tay" giúp các nhà khoa học ước lượng khoảng cách và môi trường mà tín hiệu đã đi qua.
Các thiên hà chủ của các vụ nổ sóng vô tuyến nhanh (Ảnh: NASA/Kính viễn vọng không gian Hubble)
Ban đầu, nhóm nghiên cứu do Manisha Caleb (Đại học Sydney) dẫn đầu đã cố gắng xác định thiên hà chủ của FRB bằng các kính thiên văn mặt đất và dữ liệu lưu trữ nhưng không thành công. Chỉ sau khi sử dụng kính viễn vọng không gian James Webb (JWST) với các thiết bị NIRCam và NIRSpec, họ mới định vị được chính xác thiên hà nơi phát ra FRB và đo được độ dịch đỏ của nó.
Kết quả cho thấy thiên hà này có khối lượng thấp, cấu trúc không đồng nhất và đang hình thành sao mạnh mẽ. Điều này củng cố giả thuyết rằng các FRB có thể bắt nguồn từ magnetar - sao neutron có từ trường cực mạnh, hình thành trong thời gian ngắn sau khi một ngôi sao lớn nổ siêu tân tinh.
FRB 20240304B được phát ra trong thời kỳ mà các nhà thiên văn gọi là "buổi trưa vũ trụ" - giai đoạn vũ trụ hình thành sao với tốc độ nhanh nhất. Điều này chứng minh rằng FRB có thể được sử dụng như công cụ để nghiên cứu quá trình hình thành thiên hà trong thời kỳ hoạt động mạnh mẽ nhất của vũ trụ.
Với sự xuất hiện của các kính thiên văn thế hệ mới, những tín hiệu thoáng qua như FRB 20240304B hứa hẹn sẽ trở thành "sứ giả" từ quá khứ xa xôi, giúp nhân loại hiểu rõ hơn cách vũ trụ chuyển mình từ thời kỳ hỗn loạn ban đầu đến cấu trúc tinh vi mà chúng ta quan sát ngày nay.
Bình luận (0)