Ô nhiễm nhựa gây thiệt hại 1.500 tỷ USD mỗi năm

Một người đàn ông thu gom rác thải dọc bờ sông Mithi ở thành phố Mumbai, Ấn Độ (Ảnh: NurPhoto/Shutter Stock)

Thế giới đang đối mặt với cuộc khủng hoảng nhựa khi sản lượng nhựa toàn cầu đã tăng hơn 200 lần kể từ năm 1950 và dự kiến sẽ tăng gần gấp 3 lần nữa, đạt hơn 1 tỷ tấn/năm vào năm 2060. Dù nhựa có nhiều ứng dụng quan trọng nhưng sự gia tăng mạnh nhất lại đến từ sản xuất các loại nhựa dùng một lần như chai đựng nước và hộp đựng đồ ăn nhanh.

Theo đánh giá mới công bố trên tạp chí The Lancet, nhựa gây hại cho sức khỏe con người và cho hành tinh ở mọi giai đoạn - từ khai thác nguyên liệu hóa thạch, sản xuất, sử dụng đến thải bỏ. Quá trình này gây ô nhiễm không khí, phơi nhiễm hóa chất độc hại và đưa vi nhựa vào cơ thể người thông qua nước, thực phẩm và không khí. Các hạt vi nhựa và nano nhựa đã được phát hiện trong máu, sữa mẹ, nhau thai, não, tinh dịch và tủy xương.

Tác giả chính của báo cáo, Giáo sư Philip Landrigan - Giám đốc Đài quan sát Toàn cầu về Ô nhiễm và Sức khỏe tại Đại học Boston (Mỹ) - cho biết những tác động của nhựa đến sức khỏe con người đang bị đánh giá thấp hơn nhiều so với các vấn đề như biến đổi khí hậu hay ô nhiễm không khí. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy mức độ nghiêm trọng của mối đe dọa này. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là nhóm dễ bị tổn thương nhất, với nguy cơ cao mắc dị tật bẩm sinh, ung thư thời thơ ấu, chậm phát triển phổi và rối loạn sinh sản.

Báo cáo cho biết, hơn 98% nhựa hiện nay được sản xuất từ dầu mỏ, khí đốt và than đá. Quá trình sản xuất tiêu tốn năng lượng lớn và phát thải khoảng 2 tỷ tấn CO₂ mỗi năm - nhiều hơn cả lượng phát thải của Nga. Trong khi đó, hơn một nửa lượng rác thải nhựa không được quản lý đang bị đốt ngoài trời, càng làm gia tăng tình trạng ô nhiễm không khí.

Mặc dù chưa có đánh giá đầy đủ về gánh nặng bệnh tật do nhựa gây ra nhưng một nghiên cứu được trích dẫn cho thấy chỉ riêng 3 loại hóa chất nhựa phổ biến (PBDE, BPA và DEHP) đã gây thiệt hại ước tính khoảng 1.500 tỷ USD mỗi năm tại 38 quốc gia, tương đương 30% dân số thế giới. Có tới hơn 16.000 hóa chất được sử dụng trong sản phẩm nhựa và phần lớn chưa được công bố rõ ràng.

Bản đánh giá được công bố trước vòng đàm phán cuối cùng về Hiệp ước toàn cầu về nhựa, với mục tiêu đưa ra các ràng buộc pháp lý nhằm kiểm soát cuộc khủng hoảng này. Hơn 100 quốc gia ủng hộ việc giới hạn sản lượng nhựa, trong khi một số nước sản xuất dầu mỏ như Saudi Arabia lại phản đối.

Giáo sư Philip Landrigan - nhà dịch tễ học tại Đại học Boston (Mỹ), đồng thời là tác giả chính của báo cáo - nhấn mạnh: "Chúng ta đã biết rất rõ về mức độ nghiêm trọng của ô nhiễm nhựa đối với sức khỏe và môi trường. Những tác động này đè nặng lên các nhóm dân cư dễ bị tổn thương, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Chúng gây ra những thiệt hại kinh tế khổng lồ cho toàn xã hội. Chúng ta có trách nhiệm phải hành động để ứng phó". Ông Philip Landrigan cũng nhấn mạnh, điều cấp thiết là Hiệp ước toàn cầu về nhựa phải bao gồm các biện pháp bảo vệ sức khỏe con người và hành tinh.

Báo cáo trên sẽ mở đầu cho chuỗi nghiên cứu thường xuyên nhằm cung cấp dữ liệu khoa học độc lập hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách toàn cầu nhằm giải quyết ô nhiễm nhựa ở mọi cấp độ.