Thợ săn ong Hà Văn Phúc đang chăm chú quan sát từng động tĩnh của những con ong kiếm mồi phía bìa rừng.
Gian nan bám rừng kiếm sống
Giữa trưa tháng Bảy nắng gắt, chúng tôi tìm đến thôn Khe Cát, xã Thanh Kỳ (Thanh Hóa), nơi nhiều người dân vẫn sống dựa vào rừng. Trong căn nhà cấp bốn nhỏ hẹp nằm lọt thỏm giữa triền đồi, bà Hà Thị Luân (64 tuổi) lặng lẽ thắp nén nhang trên bàn thờ con trai. Mùi khói cay hòa vào ánh mắt đượm buồn của người mẹ già, như níu lại một mất mát chưa thể nguôi ngoai.
"Nó đi rừng quanh năm. Tôi khuyên nhiều, nó vẫn cứ bảo đi thêm chuyến này kiếm tiền mua thuốc cho mẹ rồi nghỉ. Ai ngờ đâu đó lại là lần cuối…", bà Luân nghẹn giọng.
Con trai bà mất trong một vụ tai nạn giao thông trên đường đi săn ong trở về. Với người làng, những tai nạn như vậy không hiếm, bởi nghề săn ong vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro: bị ong đốt, rơi ngã, lạc rừng, và cả những cung đường núi hiểm trở, sương mù che khuất lối.
Ánh mắt mãn nguyện của anh Phúc sau những chuyến đi hiệu quả.
Bà Luân là một trong hàng trăm hộ dân nghèo tại xã Thanh Kỳ. Nơi đây, đất đai cằn cỗi, trồng lúa không đủ ăn, trồng keo phải chờ ba, bốn năm mới thu hoạch, đời sống chật vật quanh năm. Trong hoàn cảnh đó, nghề săn ong trở thành sinh kế ngắn hạn, song cũng là con dao hai lưỡi.
"Mỗi mùa ong chỉ kéo dài vài tháng. Nếu gặp tổ lớn thì thu được vài triệu, còn không thì trắng tay. Nhưng cũng chẳng biết làm gì hơn, ruộng chẳng có mà việc thuê mướn cũng bấp bênh", bà Luân chia sẻ.
Theo dấu thợ săn giữa rừng sâu
Từ nhà bà Luân, chúng tôi theo chân anh Hà Văn Phúc (52 tuổi), một trong những thợ săn ong dày dạn kinh nghiệm của xã Thanh Kỳ. Hơn 14 năm gắn bó với nghề, anh Phúc rành rẽ từng con dốc, từng triền đồi, từng lối mòn ong thường ghé đến làm tổ.
Chiều hôm đó, anh đưa chúng tôi tới "đồi chín tầng" – khu rừng giáp ranh giữa Thanh Kỳ và xã Yên Thọ. Chiếc xe máy cũ kỹ chở chúng tôi lách qua con đường lởm chởm đá, có đoạn dốc đứng chỉ cần sơ sẩy là lao xuống vực. Dừng lại dưới một cây dổi cao vút, anh Phúc rút ống nhòm, quan sát từng chuyển động nhỏ của đàn ong kiếm mật dưới nắng.
Tổ ong khoái mật vàng ươm đã bị hun khói chuẩn bị lấy mật.
"Săn ong cũng có luật. Tổ nhỏ thì để lại, tổ lớn mới khai thác. Đốt lá sa nhân làm đuốc hun khói, chờ ong bay tản ra rồi mới lấy mật. Mỗi tổ mật là một lần đánh cược với rừng già", anh Phúc nói, tay thoăn thoắt bó lá và châm lửa.
Dưới tán rừng, khói bốc lên cuồn cuộn. Đàn ong vo ve tản dần, lộ ra từng tầng mật vàng ươm. Anh Phúc dùng dao cẩn trọng cắt từng mảng tổ, phần nhộng non được giữ lại cho đàn ong tiếp tục phát triển, phần mật và sáp già được cho vào túi nilon buộc chặt, thả xuống từ từ bằng dây thừng.
Hôm đó, anh Phúc thu được gần 30kg mật ong. Với giá bán khoảng 500.000 đồng mỗi lít, chuyến đi coi như thành công. Gương mặt lấm lem mồ hôi của người đàn ông tuổi ngũ tuần ánh lên niềm nhẹ nhõm sau một ngày vắt sức giữa rừng.
Ngoài săn ong, anh Phúc còn nuôi thêm hàng chục đàn ong bắp cày.
"Vợ tôi ở nhà lúc nào cũng thấp thỏm. Biết nghề này nguy hiểm, nhưng không đi rừng thì chẳng biết lấy gì nuôi con ăn học. Làm thợ hồ hay phụ hồ cũng bữa có bữa không. Ở đây, vào rừng săn ong vẫn là cách nhanh nhất để kiếm tiền", anh Phúc nói.
Ở những địa phương miền núi như Thanh Kỳ, nghề săn ong rừng vẫn tồn tại như một lựa chọn sinh kế bất đắc dĩ. Không hợp đồng lao động, không bảo hiểm, không hỗ trợ từ chính sách, người dân chỉ biết dựa vào sức mình, vào may rủi của rừng. Sau mỗi can mật mang về là những hiểm nguy lặng thầm mà ít người biết đến.
Câu chuyện mưu sinh từ giọt mật rừng không chỉ đặt ra trăn trở về sinh kế cho người dân miền núi, mà còn gợi mở yêu cầu cần có giải pháp hỗ trợ bền vững hơn – từ đào tạo nghề, khuyến nông, đến tổ chức chuỗi tiêu thụ nông sản – để người dân không phải đánh cược mạng sống cho một bữa cơm hôm nay.
Bình luận (0)