Nhân rộng mô hình bỏ giấy phép xây dựng nhưng cần giám sát chặt chẽ

Chủ trương mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng ủa TP Hồ Chí Minh đã nhận được sự đồng thuận cao.

Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh đề xuất mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng tại các khu vực có quy hoạch chi tiết 1/500, nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng, nếu không được thực hiện khoa học và kiểm soát chặt chẽ, chính sách này có thể dẫn đến những hệ lụy khó lường về quy hoạch đô thị và an toàn xây dựng. Làm thế nào để TP Hồ Chí Minh thí điểm thành công và mở rộng chính sách này một cách bền vững?

Đồng thuận cao

Chủ trương mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng tại các khu vực có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc thiết kế đô thị được duyệt của TP Hồ Chí Minh đã nhận được sự đồng thuận cao từ người dân và doanh nghiệp. 

Theo Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh, các khu vực như phường Bình Phú (quận 6, quận 8 cũ) và phường Tam Thắng (TP. Vũng Tàu cũ) đã triển khai thí điểm, mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Người dân tại khu phố 12 (An Dương Vương), khu tái định cư 2,9 ha, hay khu dân cư rạch Ruột Ngựa cho biết, việc miễn giấy phép xây dựng giúp tiết kiệm thời gian và chi phí đáng kể.

Thay vì phải chờ đợi hàng tháng để hoàn tất thủ tục hành chính phức tạp, giờ đây người dân chỉ cần gửi thông báo khởi công và bản vẽ thiết kế, sau đó có thể bắt đầu xây dựng sau 3 ngày làm việc. Anh Nguyễn Văn Hùng, một cư dân tại phường Bình Phú, TP Hồ Chí Minh chia sẻ: "Trước đây, xin giấy phép xây dựng mất cả tháng, tốn kém chi phí và công sức. Nay chỉ cần thông báo, tôi có thể sửa nhà nhanh chóng, rất tiện lợi."

Doanh nghiệp bất động sản cũng đánh giá cao chính sách này. Theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP Hồ Chí Minh (Horea), việc đơn giản hóa thủ tục giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án nhà ở, đặc biệt là nhà ở xã hội và thương mại.

Theo thống kê, trong 7 tháng đầu năm 2025, TP Hồ Chí Minh đã xây dựng mới 5,5 triệu m² sàn nhà ở, đạt 68,9% chỉ tiêu đề ra, với 2.623 giấy phép xây dựng được cấp, tăng 13% so với cùng kỳ. Việc miễn giấy phép tại các khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 không chỉ giảm áp lực hành chính mà còn khuyến khích đầu tư vào các dự án đồng bộ hạ tầng, đáp ứng nhu cầu nhà ở ngày càng tăng của thành phố 10 triệu dân. Hơn nữa, chính sách này tạo điều kiện để chuyển đổi mô hình từ nhà thấp tầng sang nhà cao tầng hiện đại, phù hợp với xu hướng đô thị hóa.

Bỏ nhưng cần quản lý tốt hơn

Mặc dù nhận được sự ủng hộ, các chuyên gia cảnh báo rằng việc mở rộng miễn giấy phép xây dựng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được quản lý chặt chẽ. Một chuyên gia quy hoạch đô thị nhấn mạnh: "Miễn giấy phép xây dựng là một bước tiến lớn, nhưng nếu không có cơ chế giám sát hiệu quả, TP Hồ Chí Minh có thể đối mặt với tình trạng xây dựng không phép, sai quy hoạch hoặc thiếu an toàn." Nếu các khu vực miễn giấy phép không được kiểm tra thường xuyên, nguy cơ vi phạm quy định về phòng cháy chữa cháy, bảo vệ môi trường hay kết nối hạ tầng sẽ gia tăng.

Để thí điểm thành công và áp dụng đại trà, Theo TS Phạm Viết Thuận, viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP Hồ Chí Minh, thành phố  cần hoàn thiện hệ thống quy hoạch chi tiết 1/500, đảm bảo các chỉ tiêu về kiến trúc, hạ tầng kỹ thuật và xã hội được duyệt rõ ràng trước khi mở rộng danh sách khu vực miễn giấy phép. Bênh cạnh đó cũng cần tăng cường vai trò của UBND phường/xã trong việc giám sát quá trình xây dựng. 

Theo quy trình hiện tại, người dân chỉ cần thông báo khởi công, nhưng không có cơ chế kiểm tra bắt buộc sau đó. Điều này đòi hỏi các phường như Bình Phú hay Tam Thắng phải xây dựng đội ngũ chuyên viên đủ năng lực để kiểm tra hiện trạng và xử lý vi phạm kịp thời. Thứ ba, cần công khai minh bạch danh sách các khu vực được miễn giấy phép, kèm theo hướng dẫn chi tiết để người dân và doanh nghiệp dễ dàng tuân thủ.

Một bất cập khác là nguy cơ lạm dụng chính sách. Các khu vực có quy hoạch 1/500 nhưng chưa đồng bộ hạ tầng có thể dẫn đến tình trạng xây dựng ồ ạt, gây áp lực lên hệ thống giao thông, điện, nước. Các chuyên gia cũng cho rằng, "TP Hồ Chí Minh nên thí điểm ở quy mô nhỏ, ví dụ chỉ áp dụng cho nhà ở riêng lẻ dưới 7 tầng, trước khi mở rộng ra các dự án lớn hơn. Đồng thời, cần phối hợp với các ngân hàng để kiểm tra tình trạng pháp lý của thửa đất, tránh tranh chấp sau xây dựng. Đơn cử, việc phường Tam Thắng dự kiến công bố thêm 13 khu vực miễn giấy phép là tín hiệu tích cực, nhưng phải đi kèm với quy trình rà soát kỹ lưỡng.

Cuối cùng, để chính sách này trở thành động lực phát triển bền vững, TP Hồ Chí Minh cần đầu tư vào công nghệ quản lý đô thị. Ứng dụng GIS (Hệ thống thông tin địa lý) có thể giúp theo dõi tiến độ xây dựng, phát hiện sai phạm và đảm bảo tuân thủ quy hoạch. Đồng thời, việc phối hợp với các đơn vị tư vấn quy hoạch để lập thiết kế đô thị riêng cũng giúp nâng cao chất lượng các khu vực miễn giấy phép.

Chủ trương miễn giấy phép xây dựng của TP Hồ Chí Minh nhận được sự ủng hộ từ người dân và doanh nghiệp nhờ tính tiện lợi và thúc đẩy phát triển nhà ở. Tuy nhiên, để chính sách này thực sự thành công, TP Hồ Chí Minh cần đảm bảo cơ chế giám sát chặt chẽ, quy hoạch đồng bộ và ứng dụng công nghệ hiện đại. Nếu không, rủi ro mất kiểm soát sẽ làm lu mờ những lợi ích mà chính sách mang lại, ảnh hưởng đến mục tiêu xây dựng một đô thị hiện đại, bền vững.