Nghị quyết 05: Đưa tài sản mã hoá ra khỏi “vùng xám” pháp lý

Khuôn khổ pháp lý mới mở ra nhiều cơ hội cho nền kinh tế số

Lần đầu tiên, thị trường tài sản mã hóa được đưa vào khuôn khổ thử nghiệm chính thức ở Việt Nam.

Trao đổi với phóng viên Thời báo VTV, bà Nguyễn Vân Hiền, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam cho rằng, khuôn khổ pháp lý mới mở ra nhiều cơ hội đáng kể cho nền kinh tế số. “Nếu thế giới mất 10 năm để trưởng thành, trải qua không ít thất bại, thì Việt Nam hoàn toàn có thể rút gọn xuống chỉ còn vài năm, với điều kiện biết cách tận dụng bài học từ các nước đi trước,” bà Hiền nhấn mạnh.

Đây cũng là cơ hội để xây dựng một bộ luật hoàn chỉnh cho thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Các sàn được chọn tham gia thí điểm không chỉ là đơn vị kinh doanh, mà còn là “phòng thí nghiệm” để cơ quan quản lý quan sát, thu thập dữ liệu và định hình khuôn khổ pháp lý phù hợp với thực tiễn.

Việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa thực hiện trên nguyên tắc thận trọng, có kiểm soát, có lộ trình phù hợp với thực tiễn, an toàn, minh bạch, hiệu quả, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân tham gia thị trường tài sản mã hóa.

Theo Nghị quyết 05, tài sản mã hóa được thí điểm triển khai phải gắn với tài sản thực (Real-world Assets – RWA), đồng thời, không bao gồm chứng khoán và tiền pháp định. Tại nhiều quốc gia, stablecoin (tiền điện tử có giá trị tham chiếu) và cổ phiếu mã hóa thường được triển khai trước, nhờ tính phổ biến và dễ định danh. Nhưng ở Việt Nam, hai loại tài sản này bị loại trừ ngay từ đầu.

Lý giải về điều này, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam cho biết, quyết định loại trừ chứng khoán và các loại tiền pháp định khỏi phạm vi thí điểm phản ánh cách tiếp cận thận trọng của Chính phủ. Theo đó, Nghị quyết tập trung vào việc tận dụng công nghệ số để tăng tính thanh khoản cho tài sản truyền thống, đồng thời tránh chồng chéo với các khuôn khổ pháp lý đã có cho thị trường chứng khoán và tiền tệ.

Trước đó, thế giới đã chứng kiến sự bùng nổ của stablecoin và cổ phiếu mã hóa, nhưng cũng phải trả giá. Stablecoin hiện rất “trưởng thành”, được nhiều quốc gia xây dựng luật riêng. Năm 2022, sự sụp đổ của TerraUSD (UST) đã cuốn bay hàng chục tỷ USD vốn hóa, trở thành minh chứng rõ ràng cho rủi ro nếu không có cơ chế dự trữ và quản lý thanh khoản minh bạch. Ngay cả những đồng stablecoin được bảo chứng như Binance USD (BUSD) cũng từng bị Cơ quan Dịch vụ Tài chính New York (NYDFS) yêu cầu ngừng phát hành mới năm 2023 vì các vấn đề pháp lý chưa giải quyết.

Trong khi những nỗ lực phát triển cổ phiếu mã hóa ở nhiều thị trường quốc tế như tại các nước châu Âu và Mỹ lại vướng cảnh “một cổ hai tròng”: vừa phải tuân thủ luật chứng khoán truyền thống, vừa chịu thêm quy định riêng, khiến tiềm năng còn bị hạn chế. Vì vậy, theo chuyên gia, việc Việt Nam chọn lọc bỏ hai loại này và việc tập trung vào RWA là hướng khởi đầu phù hợp.

Bên cạnh đó, các tiêu chuẩn để doanh nghiệp tham gia thị trường thí điểm cũng được thiết kế ở mức rất cao. Tổ chức cung cấp dịch vụ phải có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng, với ít nhất 65% cổ đông sáng lập hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, chứng khoán và công nghệ. Hệ thống kỹ thuật bắt buộc đạt chuẩn bảo mật cấp độ 4 - mức cao nhất trong khung an toàn thông tin hiện nay.

Thực tế, việc yêu cầu vốn lớn có thể được hiểu là một cách để đảm bảo các doanh nghiệp tham gia phải có năng lực tài chính thực sự vững mạnh. “Mức vốn này có thể được dùng để "phục vụ luôn cho cả vấn đề bảo hiểm", đảm bảo rằng trong trường hợp xảy ra sự cố, họ có khả năng đền bù cho khách hàng”, ông Trung nhận định.

Tài sản mã hoá Việt Nam có đủ sức hấp dẫn?

Trong “buổi bình minh” của thị trường tài sản mã hoá tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đã nhìn thấy cơ hội mở ra, những không phải dành cho tất cả. Theo Nghị quyết 05, chỉ có 5 tổ chức được lựa chọn tham gia thí điểm và không phải đơn vị nào cũng đủ năng lực để vận hành một thị trường đúng nghĩa. Điều này vừa tạo kỳ vọng huy động vốn, kết nối nhà đầu tư quốc tế, nhưng cũng đặt ra nỗi lo về chi phí tuân thủ, khả năng tồn tại và cạnh tranh trong một môi trường thử nghiệm khắt khe.

Ông Trần Huyền Dinh, Nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành AlphaTrue cho rằng, việc Chính phủ ban hành nghị quyết thí điểm cho thấy quyết tâm mạnh mẽ trong việc đưa tài sản mã hóa ra khỏi “vùng xám” pháp lý, đồng thời tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam kết nối với chuẩn quốc tế. “Chúng tôi kỳ vọng Việt Nam có thể giữ được ngoại tệ từ tài sản số, đồng thời xây dựng được khung pháp lý tiệm cận các quy định của quốc tế để tạo niềm tin với nhà đầu tư toàn cầu”, ông nói.

Song, các doanh nghiệp cũng nhìn nhận rõ thách thức: để được tham gia, họ phải đáp ứng đồng thời nhiều điều kiện ngặt nghèo về vốn điều lệ, công nghệ, nhân lực, hệ thống kiểm soát rủi ro và cả uy tín trên thị trường. Với những yêu cầu cao như vậy, việc tham gia thí điểm không chỉ là cơ hội, mà còn là một cuộc kiểm chứng năng lực toàn diện đối với từng doanh nghiệp.

Ngoài ra, tâm lý e dè của nhà đầu tư trước một thị trường còn non trẻ, sự thiếu hụt khung pháp lý chi tiết cho từng loại tài sản, cũng như rủi ro từ gian lận, lừa đảo trên không gian mạng vẫn là bất cập. Đó là những thách thức hiện hữu, khiến “cuộc chơi” này trở thành phép thử khắc nghiệt cho cả doanh nghiệp lẫn nhà đầu tư.

Ở góc nhìn tổng thể, ông Phan Đức Trung đã chỉ ra ba thách thức lớn mà thị trường phải đối mặt: nhân lực, năng lực cạnh tranh quốc tế và sự trưởng thành của thị trường nội địa. Trong đó, nhân lực được xem là điểm nghẽn lớn, khi cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp lẫn nhà đầu tư đều thiếu nền tảng kiến thức chuyên sâu để đáp ứng yêu cầu mới.

“Trên bình diện quốc tế, câu hỏi đặt ra là liệu sản phẩm tài sản mã hóa từ Việt Nam có đủ sức hấp dẫn để cạnh tranh với những sản phẩm đã có tên tuổi trên thị trường toàn cầu hay không. Còn ở trong nước, thị trường vẫn non trẻ: khung kế toán, quy trình giám sát và kinh nghiệm vận hành cần thêm thời gian để hoàn thiện, trước khi có thể đi vào vận hành trơn tru và tạo ra niềm tin bền vững cho nhà đầu tư”, ông Trung phân tích.

Với các công ty công nghệ tài chính, cơ hội vẫn xuất hiện khi Việt Nam đã chính thức có hành lang thử nghiệm. Nhưng biến cơ hội này thành lợi ích thực chất cho nền kinh tế, thu hút doanh nghiệp quốc tế đặt trụ sở, triển khai dịch vụ mới, tạo ra sản phẩm hấp dẫn sẽ phụ thuộc rất nhiều vào các văn bản dưới luật sắp tới.

Các chuyên gia cho rằng, Nghị quyết 05/2025/NQ-CP không hứa hẹn lợi nhuận ngay lập tức cho những người tham gia mới, mà trước hết tạo ra một không gian thử nghiệm đủ rộng để doanh nghiệp và nhà đầu tư có chỗ đứng, có cơ hội phát triển. Đồng thời, đây cũng là cơ sở thực tiễn để cơ quan quản lý quan sát, nghiên cứu và điều chỉnh chính sách một cách phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

Trong tầm nhìn 5 năm, thí điểm tài sản mã hóa được xem là phép thử chiến lược: vừa giúp Việt Nam bảo vệ an toàn hệ thống tài chính quốc gia, vừa tận dụng dòng vốn và công nghệ từ bên ngoài. Điều quan trọng còn lại nằm ở sự đồng hành của những doanh nghiệp đủ năng lực và sự giám sát từ phía cơ quan quản lý, để từ đó biến “cuộc chơi thí điểm” thành động lực phát triển bền vững trong tương lai.