Nâng hạng thị trường chứng khoán: Mục tiêu sẽ sớm thành hiện thực

Chính phủ ban hành Quyết định 2014/QĐ-TTg ngày 12/9/2025 phê duyệt Đề án nâng hạng thị trường chứng khoán đã đánh dấu một chương mới cho nền tài chính Việt Nam.

Nhiều động lực từ bước ngoặt lịch sử

Việc Chính phủ ban hành Quyết định 2014/QĐ-TTg ngày 12/9/2025 phê duyệt Đề án nâng hạng thị trường chứng khoán đã đánh dấu một chương mới cho nền tài chính Việt Nam, khẳng định cam kết biến kênh này thành nguồn huy động vốn trung và dài hạn chủ lực của nền kinh tế. Không dừng lại ở thủ tục, quyết định này thể hiện sự quyết tâm cải cách toàn diện, với mục tiêu ngắn hạn lọt vào nhóm "Secondary Emerging Market" của FTSE Russell ngay trong năm nay và dài hạn đạt chuẩn MSCI Emerging Market vào 2030.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, Việt Nam đã tháo gỡ hàng loạt rào cản then chốt, từ yêu cầu ứng trước tiền mua chứng khoán, minh bạch hóa thông tin sở hữu nước ngoài, đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản đến nâng cấp hạ tầng thanh toán bù trừ. Kết hợp với việc triển khai hệ thống giao dịch KRX và Nghị định 245/2025 sửa đổi Nghị định 155/2020, thị trường chứng khoán nước ta đang tiến bộ vượt bậc trên bản đồ tài chính khu vực.

Theo ông Phạm Lưu Hưng, Kinh tế trưởng kiêm Giám đốc Trung tâm Phân tích và Tư vấn Đầu tư SSI (SSI Research),, với mục tiêu tăng trưởng hai con số, nhu cầu vốn của Việt Nam là khổng lồ. Phê duyệt đề án không chỉ là nền tảng tái cấu trúc thị trường mà còn khơi dậy làn sóng IPO mạnh mẽ, tạo cơ hội kép: mở rộng quy mô vốn hóa và nâng tầm chất lượng quản trị.

Lợi ích đầu tiên và rõ nét nhất chính là dòng vốn thụ động từ các quỹ ETF toàn cầu, với quy mô hàng trăm tỷ USD phân bổ theo chỉ số FTSE và MSCI. Theo ước tính từ các tổ chức phân tích, việc FTSE Russell đưa Việt Nam vào danh mục thị trường mới nổi thứ cấp có thể thu hút ngay 1,5 đến 2 tỷ USD vốn ngoại trong giai đoạn đầu, chưa kể dòng vốn chủ động từ các quỹ lớn sẽ theo sau khi đánh giá độ ổn định và tiềm năng dài hạn.

Hiện tại, vốn hóa thị trường chứng khoán Việt Nam đạt khoảng 5,6 triệu tỷ đồng, tương đương hơn 60% GDP, nhưng thanh khoản vẫn mang tính chu kỳ, chưa thực sự ổn định. TS. Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế, trao đổi với VTV Times rằng, nâng hạng không chỉ là cột mốc kỹ thuật mà còn lợi ích chiến lược, biến thị trường chứng khoán thành "hàn thử biểu" nhạy cảm nhất của sức khỏe kinh tế vĩ mô. Khi VN-Index hay HNX-Index tăng trưởng ổn định, niềm tin nhà đầu tư được củng cố, doanh nghiệp niêm yết, chiếm tỷ trọng lớn trong GDP sẽ nâng cao hiệu quả, đổi mới công nghệ và mở rộng quy mô. Ngược lại, thanh khoản thấp đã từng kéo lùi phục hồi kinh tế, phân bổ nguồn lực kém hiệu quả và làm suy giảm sức cạnh tranh quốc gia. Quyết định này chính là chìa khóa để đảo ngược xu hướng, hướng tới một chu kỳ tăng trưởng mới.

Cơ hội vàng cho doanh nghiệp Việt

Đối với doanh nghiệp niêm yết, nâng hạng thị trường mở ra cánh cửa huy động vốn chưa từng có, đặc biệt trong bối cảnh hệ thống ngân hàng đang chịu áp lực lãi suất cao và rủi ro tín dụng. Một làn sóng IPO mới có thể bùng nổ ở các ngành tiêu dùng, ngân hàng, năng lượng, bất động sản công nghiệp và hạ tầng, khi hạ tầng KRX vận hành giúp quy trình niêm yết nhanh gọn, minh bạch hơn, thu hút vốn từ cả trong nước lẫn quốc tế. Thực tế thị trường quốc tế cho thấy, khi Pakistan được MSCI nâng hạng từ cận biên lên mới nổi năm 2017, giá trị IPO tăng gấp đôi chỉ trong hai năm. Với nền kinh tế gần 100 triệu dân và tăng trưởng GDP ổn định quanh 6%/năm, Việt Nam hoàn toàn có thể kỳ vọng quy mô lớn hơn, biến thị trường thành động lực thực thi Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, đóng góp khoảng 40% GDP và nhắm mục tiêu tăng trưởng 10-12%/năm.

TS. Đinh Thế Hiển nhấn mạnh rằng, từ góc nhìn doanh nghiệp, nâng hạng giảm phụ thuộc vào vay ngân hàng với chi phí vốn trung bình 8-10%/năm, mở kênh phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu doanh nghiệp dễ dàng hơn, thu hút vốn ngoại giá rẻ chỉ 4-6%/năm từ quỹ quốc tế. Điều này đa dạng hóa nguồn vốn, tài trợ dự án chiến lược như chuyển đổi số hay mở rộng xuất khẩu, đồng thời là tiền đề phát triển trung tâm tài chính quốc tế tại TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng theo Chiến lược phát triển tài chính quốc gia đến 2030. TP Hồ Chí Minh, với vị thế đầu tàu, có thể trở thành "Singapore của Đông Nam Á" nếu thị trường đạt chuẩn mới nổi, thu hút FTSE Russell hay MSCI đầu tư hạ tầng hiện đại. Đà Nẵng thì chuyên biệt hóa thành trung tâm tài chính xanh, hỗ trợ dự án bền vững, tạo việc làm chất lượng cao và cân bằng phát triển vùng miền.

Tuy nhiên, cơ hội luôn song hành trách nhiệm. Nhà đầu tư ngoại đòi hỏi minh bạch, quản trị tốt và tuân thủ IFRS hay ESG. Luật sư Vũ Ánh Dương, Phó Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), khuyên rằng Nhà nước cần ban hành bộ tiêu chí tín nhiệm sơ bộ, ưu đãi thuế cho quỹ đầu tư, khuyến khích ESG và vay xanh; doanh nghiệp phải cải thiện quản trị nội bộ, xây dựng chiến lược rõ ràng. Đặc biệt, trung tâm đánh giá rủi ro độc lập sẽ tăng niềm tin và giảm thiểu rủi ro. Doanh nghiệp cần hành động ngay: nâng chất lượng công bố thông tin, áp dụng IFRS, tăng thành viên độc lập trong hội đồng quản trị, minh bạch chiến lược bền vững. Khi dòng vốn ngoại đổ vào, sự phân hóa sẽ mạnh mẽ: công ty lớn, minh bạch sẽ được ưu ái, trong khi doanh nghiệp yếu kém có nguy cơ bị loại khỏi rổ đầu tư. Nâng cao quản trị rủi ro, ứng dụng công nghệ và mở rộng thị trường quốc tế chính là chìa khóa để biến thách thức thành lợi thế.

Nâng hạng không chỉ là bước ngoặt mà còn là động lực then chốt, giúp Việt Nam hội nhập toàn cầu, cải thiện thanh khoản. Một thị trường minh bạch, cạnh tranh và bền vững sẽ tạo ra sức hút lâu dài đối với dòng vốn ngoại. Đây cũng chính là nền tảng để thị trường chứng khoán trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn hiệu quả, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.