Minh bạch hóa thị trường bằng thanh toán số

Hạn chế thất thoát, tăng hiệu quả quản trị

Khác với tiền mặt, giao dịch số để lại dấu vết. Mỗi lần thanh toán qua mã QR, thẻ ngân hàng, ví điện tử…đều được ghi nhận thời gian thực, lưu trữ theo quy chuẩn và có thể đối chiếu khi cần thiết. Điều này tạo điều kiện cho cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cả người dân có thể kiểm soát được dòng tiền, minh bạch hóa mọi hoạt động tài chính.

Trao đổi vơi sbaos giới, ông Phạm Tiến Dũng - Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, hiện nay 87% số người trưởng thành tại Việt Nam đã có tài khoản ngân hàng. Thống kê cho thấy, chỉ trong quý I/2025, người dân Việt Nam thực hiện 5,5 tỷ giao dịch không dùng tiền mặt, trong đó 4,5 tỷ giao dịch trên kênh số với giá trị đạt 40 triệu tỷ đồng.

Có thể thấy, thanh toán không dùng tiền mặt không chỉ là phương tiện thanh toán hiện đại, mà còn là công cụ quản lý kinh tế hiệu quả, đặc biệt trong công tác phòng chống gian lận, thất thu thuế và rửa tiền. "Đến nay, thanh toán không dùng tiền mặt đã đóng vai trò then chốt, không chỉ thúc đẩy hiệu quả hoạt động ngân hàng - tài chính, mà còn góp phần tăng tính minh bạch trong quản lý kinh tế, thúc đẩy thương mại điện tử, dịch vụ công và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia", ông Dũng nhấn mạnh.

Dưới góc độ doanh nghiệp, chuyên gia tài chính – ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu cho biết, với hệ thống thanh toán số, các doanh nghiệp dễ dàng theo dõi thu chi, kiểm soát hóa đơn, đối chiếu sổ sách với ngân hàng và cơ quan thuế. Ngược lại, cơ quan chức năng có thể truy vết luồng tiền, phát hiện các giao dịch bất thường hoặc hành vi trốn thuế. Thực tế cho thấy, tại nhiều địa phương, việc áp dụng thanh toán số trong dịch vụ công đã giúp rút ngắn quy trình, giảm tiếp xúc trung gian, loại bỏ các khoản thu phí "ngoài luồng".

Từ nền kinh tế tiền mặt sang kinh tế số – Hành trình cần nhiều giải pháp

Dù tiềm năng lớn, nhưng thanh toán số vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Trong đó, rủi ro bảo mật thông tin và lừa đảo công nghệ cao đang là vấn đề đáng quan ngại. Không ít vụ giả mạo app ngân hàng, đánh cắp OTP hoặc chiếm đoạt ví điện tử được ghi nhận thời gian qua.Vì vậy, mới đây, các ngân hàng đồng loạt phát đi cảnh báo về tình trạng gia tăng các thủ đoạn lừa đảo qua mạng, mạo danh nhân viên ngân hàng, nhân viên điện lực để chiếm đoạt tài sản của khách hàng.

Đơn cử như TPBank cảnh báo chiêu trò mạo danh và khuyến cáo giao dịch an toàn; MSB cảnh báo mạo danh nhân viên ngân hàng hỗ trợ mở thẻ tín dụng và nhân viên điện lực;

Bên cạnh đó, ở vùng sâu vùng xa, hạ tầng mạng và trình độ công nghệ thông tin của người dân vẫn còn thấp. Dù Mobile Money đã được triển khai và hỗ trợ miễn phí nhiều dịch vụ, nhưng số lượng giao dịch vẫn chưa như kỳ vọng; Vietcombank cảnh báo tình trạng giả mạo website ngân hàng để lừa khách hàng đăng nhập và lấy cắp thông tin. Kẻ gian thường gửi tin nhắn giả dạng ngân hàng kèm đường link gần giống với tên miền chính thức; BIDV lưu ý về các chiêu trò lừa đảo "nhận thưởng từ ngân hàng" hoặc "được hoàn tiền giao dịch", nhưng thực chất nhằm dụ khách hàng cung cấp mã OTP và chiếm đoạt tiền; Techcombank cũng cảnh báo thủ đoạn giả mạo cơ quan công an hoặc viện kiểm sát, đe dọa khách hàng liên quan đến vụ án rửa tiền hoặc gian lận, sau đó ép chuyển tiền vào "tài khoản an toàn", thực chất là tài khoản của kẻ gian…

Trước tình hình thực tế đó, để thanh toán số thực sự an toàn, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an đã ban hành nhiều quy định mới. Trong đó, đáng chú ý, ngày 26/6, với 433/435 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, bằng 90,59% tổng số đại biểu Quốc hội, Quốc hội đã thông qua Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân. Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp khởi nghiệp được quyền lựa chọn thực hiện hoặc không thực hiện các quy định về lập hồ sơ đánh giá tác động, chỉ định bộ phận, nhân sự bảo vệ dữ liệu cá nhân trong thời hạn 05 năm kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành và miễn thực hiện đối với các hộ kinh doanh, doanh nghiệp siêu nhỏ.

Doanh nghiệp và ngân hàng đóng vai trò dẫn dắt

Đến nay, các ngân hàng thương mại lớn như BIDV, Vietcombank, Techcombank, VPBank…đều đã tích hợp nền tảng thanh toán số, sinh trắc học, cảnh báo rủi ro trong app, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các trung tâm dữ liệu quốc gia để chống gian lận.

Ngoài ra, hệ sinh thái fintech cũng đóng góp mạnh vào quá trình này. Các ví điện tử như MoMo, ZaloPay, ShopeePay hiện đã tích hợp tính năng quét mã, trả góp, lưu hóa đơn và lưu trữ điện tử hóa đơn – giúp người dùng tiện theo dõi chi tiêu.

Theo dự báo của nhiều tổ chức nghiên cứu, thị trường thanh toán số tại Việt Nam sẽ đạt trên 47 tỷ USD vào cuối năm 2025 và vượt mốc 76 tỷ USD vào năm 2030. Đặc biệt, các phương thức thanh toán bằng quét mã xuyên biên giới với Thái Lan, Lào, Hàn Quốc, Trung Quốc sẽ mở ra giai đoạn mới cho giao dịch quốc tế.

Song song với đó, cơ quan quản lý tài chính Việt Nam đang xây dựng Trung tâm Dữ liệu giao dịch tài chính quốc gia, kết nối trực tiếp hệ thống ngân hàng, thuế, hải quan, bảo hiểm… nhằm tạo ra một nền tảng số minh bạch, tức thời và có thể giám sát hiệu quả. Đây chính là bước chuyển quan trọng từ quản lý "niềm tin" sang quản lý bằng dữ liệu, giúp tăng cường kỷ cương tài chính, nâng cao uy tín quốc gia và thúc đẩy kinh tế số một cách bền vững.

Các chuyên gia tài chính – ngân hàng đánh giá, minh bạch thị trường không phải là khẩu hiệu, mà đang hiện hữu trong từng dòng giao dịch điện tử, trong mỗi lần quét mã QR hay chuyển khoản ngân hàng. Khi dòng tiền trở nên rõ ràng, nền kinh tế sẽ hoạt động hiệu quả hơn, phòng ngừa được rủi ro và tạo điều kiện cho các chính sách tài chính được thực thi minh bạch, công bằng.

"Thanh toán số chính là con đường ngắn nhất để Việt Nam tiến tới một thị trường tài chính hiện đại, minh bạch và công khai. Nhưng để con đường này đi đến đích, cần sự đồng hành của cả hệ thống - từ cơ quan quản lý, ngân hàng, doanh nghiệp cho đến từng người dân. Chỉ khi mọi thành phần cùng bước đi, dòng tiền mới thực sự sáng tỏ - và thị trường mới thực sự bền vững", ông Hiếu nhấn mạnh./.