Logistics xanh nâng tầm nông sản Việt

Nông - thủy sản là một trong những trụ cột trong bức tranh xuất khẩu Việt Nam, đóng góp hơn 50 tỷ USD mỗi năm và được kỳ vọng đạt 65 tỷ USD năm 2025, theo Bộ Công Thương. Tuy nhiên, để khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế, câu chuyện không chỉ nằm ở khâu sản xuất mà còn phụ thuộc vào năng lực logistics, đặc biệt là logistics xanh – yếu tố giúp giảm phát thải carbon và nâng cao khả năng kiểm soát chất lượng nông sản.

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), vựa lúa, thủy sản và trái cây lớn nhất cả nước, hiện chiếm khoảng 30% tổng kho lạnh khu vực phía Nam, tương đương gần 50% cả nước. Đây cũng là nơi hội tụ hàng chục khu công nghiệp, đóng vai trò trung tâm sản xuất – logistics kết nối với TP Hồ Chí Minh và cảng biển quốc tế. Tuy nhiên, hệ thống logistics lạnh của khu vực vẫn còn manh mún, khiến doanh nghiệp xuất khẩu phải chịu chi phí cao và rủi ro lớn.

Theo các chuyên gia từ Đại học Cần Thơ, logistics lạnh không đơn thuần là hạ tầng kỹ thuật, mà là yếu tố chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh. Một chuỗi logistics thiếu khép kín có thể làm tăng chi phí lên tới 20–30% giá thành, giảm sức cạnh tranh của nông sản Việt so với Thái Lan, Malaysia hay Trung Quốc.

"Xanh hóa" logistics nông - thủy sản

Trong bối cảnh toàn cầu đẩy mạnh giảm phát thải, logistics xanh trở thành xu hướng tất yếu. Với ngành nông sản, việc cắt giảm các chặng trung chuyển không chỉ giúp giảm khí thải từ vận tải, mà còn gắn trực tiếp với hiệu quả kiểm soát chất lượng. Những tiêu chuẩn môi trường khắt khe từ các thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản ngày càng yêu cầu sản phẩm phải đi kèm chuỗi cung ứng bền vững.

Theo ông Vương Hiếu, Chủ tịch kiêm Giám đốc Điều hành Công ty TNHH Chiếu xạ Toàn Phát, mô hình khép kín "chiếu xạ – kho lạnh – vận chuyển" tại một điểm có thể loại bỏ một số chặng trung chuyển tiêu tốn nhiều năng lượng.

Trước đây, hàng hóa của doanh nghiệp phải tập kết tại kho lạnh khác trước khi chiếu xạ rồi lại quay về trữ lạnh, sau đó mới đưa đi xuất khẩu. Nay toàn bộ quy trình được thực hiện tại cùng một chỗ. "Điều này đồng nghĩa với việc cắt giảm được khâu trung chuyển, giảm phát thải carbon đang nóng trong ngành và hướng tới logistics xanh", ông Hiếu nói.

Quy trình logistics khép kín là kết quả của liên minh giữa Toàn Phát cùng hai tập đoàn Nhật Bản là Kawanishi Warehouse và MOL Logistics, hình thành Mekong Logistics Hub tại khu vực Tây Ninh (Long An trước đây), cửa ngõ phía nam TP Hồ Chí Minh. Kawanishi Warehouse là doanh nghiệp hơn 100 năm kinh nghiệm, từng xây dựng chuỗi kho lạnh tại nhiều quốc gia, mang đến kinh nghiệm quản trị chuẩn AEO quốc tế. Trong khi đó, MOL Logistics là công ty con của tập đoàn vận tải biển Mitsui O.S.K. Lines, với mạng lưới 138 văn phòng toàn cầu, mở ra kênh kết nối trực tiếp nông sản Việt tới các cảng biển chiến lược như Cái Mép và Hải Phòng. Liên minh giữa doanh nghiệp Việt và hai tập đoàn logistic hàng đầu Nhật Bản sẽ giúp khai thác tối đa kho lạnh 11.000 tấn của Toàn Phát, phục vụ khoảng 500 doanh nghiệp xuất khẩu nông - thủy sản trong nước, đặc biệt tại khu vực ĐBSCL.

Sự tham gia của các đơn vị Nhật Bản cũng đòi hỏi chuỗi logistic tại chỗ phải được "xanh hóa". Theo đó, nhà máy chiếu xạ, kho lạnh, chuỗi vận chuyển phải được thiết kế dựa trên tiêu chuẩn phát triển bền vững: dùng điện tái tạo, xử lý và tái chế nước thải, đảm bảo mảng xanh trong vận hành. Điều này giúp hàng xuất khẩu của Việt Nam tăng lợi thế cạnh tranh khi ngày càng nhiều thị trường nhập khẩu lấy tiêu chí xanh làm yếu tố cốt lõi đánh giá hàng hóa.

Đối với ngành nông – thủy sản, rủi ro lớn nhất khi xuất khẩu là vấn đề an toàn vi sinh và bảo quản. Chỉ một lô hàng thủy sản nhiễm vi sinh vượt ngưỡng, doanh nghiệp có thể mất cả thị trường xuất khẩu.

Mô hình logistics khép kín giúp giải quyết thách thức này. "Ví dụ thủy sản đi Mỹ đòi hỏi kiểm soát vi sinh rất nghiêm ngặt. Nếu xử lý rồi phải trung chuyển qua kho khác, nguy cơ nhiễm lại rất cao. Với việc đóng công ngay tại chỗ, doanh nghiệp sẽ giảm được rủi ro, đồng thời tiết kiệm chi phí và thời gian", ông Hiếu cho biết. Nhờ đó, nông sản Việt không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế mà còn nâng tầm uy tín trong mắt nhà nhập khẩu.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu 65 tỷ USD xuất khẩu nông – lâm – thủy sản năm 2025, Mekong Logistics Hub được kỳ vọng sẽ giúp doanh nghiệp rút ngắn quãng đường xuất khẩu, giảm giá thành và tăng sức cạnh tranh. Xa hơn, mô hình này hướng tới trở thành trung chuyển hàng hóa lạnh quan trọng của ASEAN, góp phần định vị thương hiệu nông sản Việt trên bản đồ thế giới.

"Liên minh logistics sẽ là lợi thế cạnh tranh, góp phần nâng tầm toàn bộ hạ tầng logistics của Việt Nam", ông, Osamu Sakurada - Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc MOL Logistics nhận xét.