Kinh tế số: Động lực tăng trưởng bền vững cho siêu đô thị TP Hồ Chí Minh

TP Hồ Chí Minh đứng trước cơ hội lịch sử để biến kinh tế số thành động lực tăng trưởng mới.

TP Hồ Chí Minh sau hợp nhất đang đứng trước cơ hội lịch sử để biến kinh tế số thành động lực tăng trưởng mới. Đương nhiên, cũng còn những thách thức mà TP cần vượt qua để biến tiềm năng thành hiện thực, góp phần đưa tỷ trọng kinh tế số đạt 25% GRDP vào năm 2025 và 40% vào năm 2030.

Những mô hình thành công

Chỉ một năm trước, bà Lê Thị Thu Hà, chủ một chuỗi cửa hàng bán lẻ ở phường Phú Nhuận (TP Hồ Chí Minh) còn rất mơ hồ về "chuyển đổi số" (CĐS), nghĩ đó là khái niệm dành cho các tập đoàn đa quốc gia. Nhưng khi tham gia mô hình thí điểm CĐS bán buôn, bán lẻ tại Phú Nhuận, bà đã chứng kiến doanh nghiệp mình tiết kiệm 25% chi phí và thu hút lượng khách hàng mới tăng 35%.

"Trước kia, quản lý tồn kho và doanh thu mất cả ngày, giờ chỉ vài cú chạm trên điện thoại. Từ khi áp dụng phần mềm, xuất hóa đơn điện tử, ra bill cho khách hàng, rất nhanh và tiện lợi. Nhờ tiết kiệm chi phí, nên lợi nhuận tăng, nhân viên bớt áp lực, khách hàng quay lại nhiều hơn. Tôi nhận ra CĐS không còn là lựa chọn, mà là con đường duy nhất," bà Hà chia sẻ.

Hay tại công ty Orion Vina tại Bình Dương sau khi áp dụng sản xuất thông minh sau khi CĐS, công suất tăng 30%, do thời gian tự động hóa tăng. Sau khi áp dụng mô hình chuyển đổi số và tối ưu được công tác vận hành, thời gian dừng máy giảm 68%, chi phí nhân lực cho kiểm tra các quy trình sản xuất cũng giảm hơn 50%. Chỉ trong 8 tháng áp dụng, công ty đã tiết kiệm 19 triệu USD so với thời gian chưa áp dụng chuyển đổi số vào quá trình vận hành và sản xuất

Đây là câu chuyện thực tế chuyển đổi số thành công đã mang lại nhiều lợi ích cho người dân, doanh nghiệp, được PGS.TS Trần Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Kinh tế số – Xã hội, Bộ Khoa học và Công nghệ dẫn chứng tại buổi Hội thảo khoa học: Kinh tế số – Động lực tăng trưởng mới cho TP Hồ Chí Minh vừa được Sở Khoa học và Công nghệ TP Hồ Chí Minh phối hợp cùng Trường Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh (UEH) tổ chức. Câu chuyện của doanh nghiệp không chỉ là minh chứng cho lợi ích cụ thể, mà còn cho thấy khả năng lan tỏa của kinh tế số vào từng lĩnh vực, từ bán lẻ, dịch vụ đến sản xuất công nghiệp.

Từ góc nhìn chuyên gia, các mô hình này chứng tỏ kinh tế số là động lực thực sự, giúp TP Hồ Chí Minh tận dụng thế mạnh dịch vụ ICT, công nghiệp sản xuất từ Bình Dương và kinh tế biển từ Bà Rịa - Vũng Tàu, hình thành một hệ sinh thái đa dạng, hiện đại.

Kinh tế số không chỉ là xu hướng mà là yếu tố quyết định sự sống còn của các thành phố lớn trong kỷ nguyên số hóa. Theo PGS.TS Trần Minh Tuấn, TP Hồ Chí Minh đang dẫn đầu với tỷ trọng kinh tế số đạt 24,36% GRDP năm 2024, cao hơn mức trung bình quốc gia 18,3%, và tăng 2,84% so với năm trước. Điều này khẳng định vị thế dẫn đầu vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, nhưng cũng đòi hỏi hành động quyết liệt để đạt mục tiêu tham vọng.

PGS.TS Phạm Tú Anh, Viện trưởng Viện Đô thị Thông minh và Quản lý (ISCM - UEH), đã dẫn kinh nghiệm quốc tế để củng cố lập luận phát triển kinh tế số là ưu tiên hàng đầu hiện nay. Cụ thể, Hàn Quốc đầu tư mạnh vào 1 triệu tài năng số và hạ tầng 5G-6G, xóa khoảng cách công nghệ; Phần Lan xây dựng hệ sinh thái hợp tác trong giao thông, y tế, năng lượng và giáo dục thông minh. TP Hồ Chí Minh cần nghiên cứu chiến lược địa phương hóa, thực thi chương trình cụ thể và đo lường tỷ trọng kinh tế số để điều chỉnh kịp thời.

Theo PGS TS Nguyễn Thanh Bình, Ban Công Nghệ Dữ Liệu & AI của Tập đoàn CT Group, việc hiện thực hóa tầm nhìn TP Hồ Chí Minh thành trung tâm kinh tế số hàng đầu Đông Nam Á không chỉ cấp bách mà còn là sứ mệnh lan tỏa phát triển bền vững cho cả nước. Với lợi thế quy mô kinh tế, năng lực công nghệ, hệ sinh thái đổi mới và nguồn nhân lực trẻ, thành phố có đầy đủ điều kiện để tái cấu trúc tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu, từ tài nguyên vật lý sang tài nguyên số.

Những trở lực cần vượt qua

Dù tiềm năng lớn, hành trình phát triển kinh tế số tại TP Hồ Chí Minh không phải là con đường bằng phẳng. Nhiều chuyên gia đã chỉ ra những khó khăn, trở lực, đồng thời đưa ra lưu ý thiết thực để vượt qua.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, năng suất lao động Việt Nam còn thấp so với khu vực, và chuyển đổi số là chìa khóa cải thiện, nhưng SMEs, động lực chính của kinh tế TP Hồ Chí Minh, chỉ có 30-40% triển khai CĐS, với 69% ở mức cơ bản như email hay phần mềm kế toán. Các rào cản lớn bao gồm thiếu nhân lực kỹ năng số (62%), hạn chế tài chính (55%), thiếu tư vấn chuyên nghiệp (48%), và không biết bắt đầu từ đâu (37%). Những con số này phản ánh khoảng cách giữa tham vọng và thực tiễn, đòi hỏi hành động quyết liệt từ chính quyền và doanh nghiệp.

PGS.TS Trần Minh Tuấn nhấn mạnh rằng, dù TP Hồ Chí Minh đạt tỷ trọng kinh tế số cao, nhưng vẫn xếp hạng 7 toàn quốc, cho thấy cần đẩy mạnh hơn để dẫn đầu thực sự. Các chuyên gia ISCM lưu ý về bài học quốc tế: Phải xây dựng chiến lược phù hợp địa phương, tránh sao chép máy móc.

Để biến tiềm năng thành hiện thực, TP Hồ Chí Minh cần hoàn thiện trụ cột nền tảng như khung chỉ số đo lường đặc thù, hạ tầng dữ liệu mở an toàn, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ, đầu tư đào tạo nhân lực số, và cơ chế điều phối liên ngành. Một lưu ý quan trọng là thành lập Hội đồng Phát triển Kinh tế số cấp thành phố, với cơ cấu đa thành phần bao gồm sở, ban, ngành, viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp và chuyên gia độc lập, đóng vai trò "think tank" để đảm bảo tiếp cận toàn diện, sát thực tiễn và cập nhật xu hướng toàn cầu.

Tuy nhiên, các chuyên gia thừa nhận, trở lực lớn nhất là cơ chế điều phối: Trong siêu đô thị mới, việc liên kết đa ngành giữa TP Hồ Chí Minh cũ (dịch vụ số), Bình Dương (sản xuất thông minh) và Bà Rịa - Vũng Tàu (logistics và du lịch số) đòi hỏi phản ứng chính sách linh hoạt, tránh tình trạng "mạnh ai nấy làm".

Đón đọc kỳ tới: Phát triển kinh tế số: TP Hồ Chí Minh sau hợp nhất cần những ưu tiên nào?