Khủng hoảng chính trị tại Pháp có thể tác động lan tỏa tới châu Âu

Thủ tướng Pháp François Bayrou (bên trái) và Tổng thống Emmanuel Macron (Ảnh: AP)

Kết quả cuộc bỏ phiếu tín nhiệm có thể chấm dứt nhiệm kỳ ngắn ngủi của chính phủ trung dung, đồng thời đẩy nền kinh tế lớn thứ hai Liên minh châu Âu (EU) vào giai đoạn biến động mới.

Thử thách tín nhiệm và ngân sách gây tranh cãi

Tuần trước, Thủ tướng Bayrou bất ngờ kêu gọi Quốc hội bỏ phiếu tín nhiệm sớm hơn dự kiến. Đây không chỉ là phép thử cho cá nhân ông mà còn cho kế hoạch ngân sách đầy tranh cãi. Trong bối cảnh nợ công và thâm hụt ngân sách tăng cao, ông Bayrou đề xuất cắt giảm mạnh chi tiêu công, hoãn điều chỉnh lương hưu theo lạm phát, dừng tuyển dụng trong khu vực công và thậm chí bãi bỏ 2 ngày nghỉ lễ quốc gia. Ông đặt mục tiêu đưa thâm hụt ngân sách từ mức 5,8% GDP năm 2024 xuống 4,6% vào năm 2026 và dưới 3% vào năm 2029 - phù hợp với quy định của EU.

Tuy nhiên, những biện pháp này vấp phải sự phản đối dữ dội từ phe đối lập lẫn dư luận. Trước đó, cải cách nâng tuổi nghỉ hưu của Tổng thống Emmanuel Macron vào năm 2023 đã gây biểu tình trên diện rộng. Chính sách thắt lưng buộc bụng mới của Thủ tướng Bayrou càng làm gia tăng sự phẫn nộ trong xã hội Pháp.

"Vấn đề không chỉ là số phận của Thủ tướng hay chính phủ. Vấn đề là số phận của nước Pháp", ông Bayrou nhấn mạnh, song thông điệp này vẫn khó có thể làm dịu đi làn sóng chỉ trích.

Thực tế, liên minh trung dung - bảo thủ của ông Bayrou không nắm đa số tại Hạ viện. Với hơn 320 ghế trong tổng số 577 ghế, phe đối lập hoàn toàn có khả năng lật đổ chính phủ. Từ cực tả đến cực hữu, các đảng đều tuyên bố sẽ bỏ phiếu chống.

Đảng Cực tả "Nước Pháp Bất khuất" (LFI) công khai tuyên bố muốn "chính phủ sụp đổ". Đảng Xã hội gọi kế hoạch ngân sách là "bất công", trong khi lãnh đạo đảng Xanh Marine Tondelier xem cuộc bỏ phiếu tín nhiệm chẳng khác nào "một sự từ chức trên thực tế".

Ông Jordan Bardella - lãnh đạo đảng cực hữu Tập hợp Quốc gia (RN) - cũng khẳng định RN sẽ "không bao giờ ủng hộ một chính phủ khiến người dân Pháp khổ sở". Theo ông Bardella, Thủ tướng Bayrou thực chất đã "tự tuyên bố chấm dứt chính phủ của mình".

Các nhà phân tích cảnh báo sự bất ổn chính trị của Pháp khiến niềm tin nhà đầu tư suy giảm nghiêm trọng. "Nếu tình hình tiếp tục xấu đi, chi phí vay mượn của Pháp sẽ còn tăng, kéo theo hệ quả tiêu cực cho cả nền kinh tế", ông Guntram Wolff - chuyên gia kinh tế tại Bruegel - nhận định.

Hiệu ứng dây truyền đến EU

Khủng hoảng chính trị ở Paris không chỉ là vấn đề nội bộ. Với vị thế trung tâm của Pháp trong Liên minh châu Âu (EU), sự sụp đổ của chính phủ Thủ tướng Bayrou có thể làm suy yếu cả khối.

EU vốn đang giám sát chặt chẽ tình hình tài khóa của Pháp. Nếu không có ngân sách được thông qua, kế hoạch nhiều năm nhằm giảm thâm hụt đã cam kết với Brussels sẽ bị đặt dấu hỏi. "Điều này có thể làm suy giảm sức mạnh đàm phán của Pháp trong các quyết định lớn của EU, từ chính sách thương mại, công nghiệp đến biến đổi khí hậu", nhà phân tích Éric Maurice thuộc Trung tâm Chính sách châu Âu cảnh báo.

Theo Viện Thống kê Quốc gia Pháp (INSEE), GDP Pháp chỉ tăng 0,3% trong quý II/2025 - mức tăng yếu nhưng vẫn vượt kỳ vọng. Nợ công đã lên tới 3.345 tỷ Euro, tương đương 113,9% GDP, trong khi thâm hụt ngân sách duy trì ở mức 5,8% GDP năm 2024 - cao gấp đôi giới hạn 3% theo tiêu chuẩn Maastricht.

Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm như Moody's, S&P và Fitch đã đồng loạt hạ điểm tín nhiệm của Pháp trong 2 năm qua, phản ánh áp lực ngày càng lớn lên tài chính công. Nếu khủng hoảng chính trị kéo dài, nguy cơ Pháp bị giám sát chặt chẽ hơn bởi EU, thậm chí bởi Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), là điều không thể loại trừ.

So với khủng hoảng nợ công những năm 2010 tại Italy và Hy Lạp, hiện tại hệ thống tài chính châu Âu đã vững vàng hơn. Tuy nhiên, việc chênh lệch chi phí vay giữa Pháp và Đức ngày càng nới rộng cho thấy tâm lý thị trường đang bị thử thách.

Giới quan sát gần như đồng thuận rằng Thủ tướng Bayrou khả năng cao khó thoát khỏi thất bại trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm sắp tới. Khi đó, Tổng thống Macron sẽ buộc phải chỉ định Thủ tướng mới - lần thứ 3 trong vòng 1 năm. Nhưng tình trạng bế tắc tại Quốc hội Pháp khó thay đổi, bởi không phe nào nắm đa số rõ rệt.

Một số chính trị gia, trong đó có bà Marine Le Pen, kêu gọi tổ chức bầu cử lập pháp mới. Tuy nhiên, ông Macron e ngại kịch bản này, bởi các cuộc thăm dò cho thấy tương quan lực lượng giữa các đảng hầu như không đổi so với năm 2024. Nguy cơ lớn hơn là RN đang dẫn đầu trong các khảo sát cho cuộc bầu cử Tổng thống vào năm 2027, với tỷ lệ ủng hộ khoảng 30%.

Trong trường hợp RN giành chiến thắng, nhiều chuyên gia dự đoán kịch bản tương tự như Italy năm 2022, khi đảng cực hữu của bà Giorgia Meloni lên nắm quyền nhưng sau đó nhanh chóng điều chỉnh theo hướng tài khóa trung dung để duy trì ổn định.

Nước Pháp đang đứng trước một ngã rẽ được đánh giá là "nguy hiểm". Thủ tướng Bayrou có thể trở thành nạn nhân mới nhất trong chuỗi khủng hoảng chính trị kéo dài từ sau cuộc bầu cử lập pháp 2024. Nhưng ngay cả khi ông rời ghế, bức tranh lớn hơn - tình trạng bế tắc quyền lực và chia rẽ sâu sắc trong chính trường - vẫn chưa có lối thoát.

Trong khi Paris loay hoay tìm cách giảm thâm hụt và giữ vững tín nhiệm quốc tế, vị thế của Pháp trong EU bị lung lay. Với cuộc bầu cử Tổng thống năm 2027 đang đến gần, "bóng ma" bất ổn chính trị có thể còn ám ảnh nền cộng hòa Pháp trong nhiều năm tới.