Khi dư luận định đoạt sóng truyền hình Mỹ

Trong kỷ nguyên mạng xã hội, quyền lực công chúng đang chi phối mạnh mẽ hơn bao giờ hết những gì xuất hiện trên màn ảnh nhỏ. Giờ đây, dưới áp lực của những luồng dư luận trái chiều, các đài truyền hình Mỹ buộc phải học cách cân bằng tinh vi hơn bao giờ hết: vừa bảo vệ tính độc lập biên tập, vừa tránh “động chạm” đến bất kỳ nhóm khán giả nào. Sự tự do ngôn luận - niềm tự hào của truyền thông Mỹ - giờ trở thành bài toán nghịch lý: nói gì cũng có thể sai, còn im lặng cũng chưa chắc đã đúng.

Khi dư luận trở thành “ban biên tập vô hình”

Trước đây, quyết định phát sóng hay ngừng phát sóng một chương trình thuộc thẩm quyền của các nhà đài và ban biên tập Giờ đây, mạng xã hội đã biến mỗi khán giả thành một “nhà phê bình” có sức ảnh hưởng. Một phát ngôn, một câu đùa, thậm chí một biểu cảm có thể lập tức thổi bùng tranh cãi, kéo theo hàng triệu bình luận, hashtag, chiến dịch kêu gọi tẩy chay hay bảo vệ.

Làn sóng dư luận đã nhiều lần khiến các đài truyền hình Mỹ phải “đi dây” trong từng quyết định nội dung. Vụ việc với chương trình Jimmy Kimmel Live! phản chiếu rõ quyền lực mới của công chúng, khi chỉ bằng vài cú nhấp chuột, các hashtag có thể buộc những tập đoàn truyền thông khổng lồ phải thay đổi quyết định.

Trước đó, khi Jimmy Kimmel có lời bình luận bị xem là “thiếu nhạy cảm” sau vụ ám sát bất thành nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk, cơn bão mạng xã hội khiến Đài ABC phải tạm dừng phát sóng chương trình. Và cũng chính dư luận, sau đó, lại khiến đài ABC phải đảo ngược quyết định.

Năm ngoái, talkshow nổi tiếng The View của ABC từng trở thành tâm điểm tranh cãi khi một người dẫn chương trình có phát ngôn bị cho là “thiếu tôn trọng quân nhân”. Làn sóng kêu gọi tẩy chay lan nhanh trên mạng xã hội, buộc nhà sản xuất phải lên tiếng xin lỗi và điều chỉnh chủ đề thảo luận trong các số sau đó.

ABC không phải trường hợp đầu tiên. Năm ngoái, NBC từng hứng “búa rìu” vì quyết định tạm dừng phát sóng The Tonight Show sau màn châm biếm chính trị gây phản ứng trái chiều. CBS cũng từng đối mặt làn sóng kêu gọi sa thải Stephen Colbert vì những phát ngôn bị cho là xúc phạm Tổng thống. Sức ép dư luận khiến các nhà đài phải cân nhắc giữa hai giá trị khó dung hòa: tự do sáng tạo và an toàn thương hiệu.

Tình huống tương tự từng xảy ra với Saturday Night Live – chương trình hài lâu đời của NBC. Một đoạn đùa về ứng viên quốc hội là cựu chiến binh khuyết tật đã châm ngòi cơn bão phản đối, khiến ekip buộc phải công khai xin lỗi ngay trên sóng truyền hình.

Còn với nền tảng trực tuyến, “cuộc chiến dư luận” lại phức tạp hơn. Netflix từng đối mặt sức ép nặng nề khi phát hành chương trình đặc biệt của danh hài Dave Chappelle - người bị cáo buộc có những lời lẽ xúc phạm cộng đồng LGBTQ+. Trong khi một bên yêu cầu gỡ bỏ nội dung, bên còn lại kiên quyết bảo vệ tự do sáng tạo. Rốt cuộc, Netflix cuối cùng giữ nguyên nội dung, nhưng phải hứng chịu biểu tình và làn sóng hủy đăng ký dịch vụ.

Quyền phủ quyết mới trong thời truyền hình phân mảnh

Không chỉ công chúng, hệ thống đài địa phương (affiliates) cũng đang nắm trong tay “quyền phủ quyết mềm”. Khi ABC tạm ngừng chương trình của Kimmel, một số đài địa phương đe dọa sẽ tự phát lại các số cũ, hoặc thay bằng chương trình riêng nếu quyết định kéo dài. Trong mô hình truyền hình Mỹ, nơi các đài trung ương phụ thuộc vào mạng lưới địa phương để phát sóng toàn quốc, điều đó chẳng khác nào một “sức ép nội bộ” mang tính kinh tế lẫn chính trị.

Các chuyên gia truyền thông nhận định: “Sức ép từ các affiliates chính là tín hiệu cho thấy các đài trung ương không còn độc quyền về tiếng nói.” Ở một đất nước mà khán giả có thể chọn xem bất kỳ kênh nào, “được lên sóng” không còn là đặc quyền, mà là kết quả của sự thỏa hiệp giữa nhà đài, công chúng và đối tác kinh doanh.

Khi dư luận định giá thương hiệu

Đằng sau những quyết định “nghe theo dư luận” còn là yếu tố kinh tế. Một cuộc khảo sát của Pew Research năm 2024 cho thấy, hơn 60% người Mỹ sẵn sàng tẩy chay chương trình hoặc thương hiệu đi ngược giá trị cá nhân. Với các hãng như Disney hay Warner Bros., mỗi làn sóng tẩy chay đều có thể khiến doanh thu quảng cáo sụt giảm hàng chục triệu USD.

Chính vì thế, dù khẳng định tôn trọng tự do ngôn luận, các tập đoàn truyền thông vẫn phải lắng nghe khán giả - không chỉ với tư cách công dân, mà còn là người tiêu dùng. “Sự phẫn nộ giờ đây có sức nặng kinh tế. Dư luận không chỉ gây áp lực về đạo đức, mà còn trực tiếp tác động đến lợi nhuận” - tờ The Atlantic bình luận.

Giữa hai lằn ranh

Trong thế giới truyền thông hiện đại, khán giả không chỉ là người xem – họ là “ban biên tập” khổng lồ nắm quyền sinh sát với mọi chương trình. Một lời kêu gọi tẩy chay trên mạng xã hội có thể khiến một đài truyền hình phải dừng phát sóng; một hashtag lan truyền đủ mạnh có thể làm thay đổi cả chiến lược nội dung vốn được hoạch định tỉ mỉ suốt nhiều tháng.

Ở Mỹ, nơi từng tự hào với khẩu hiệu “free speech” - tự do ngôn luận, các kênh truyền hình lớn giờ đây lại bị giằng co giữa hai cực: nguyên tắc nghề nghiệp và áp lực dư luận. Mỗi quyết định biên tập, mỗi lời nói của người dẫn chương trình đều có thể trở thành mồi lửa châm ngòi cho một “vụ nổ” trên mạng xã hội.

Từ các talkshow đêm muộn cho tới bản tin thời sự, đài truyền hình Mỹ đang đối diện thực tế: dư luận đã trở thành thế lực thật sự - có thể đẩy một chương trình lên đỉnh cao rating hoặc nhấn chìm nó trong chỉ trích. Sự cố với chương trình đêm muộn của Jimmy Kimmel gần đây chỉ là ví dụ mới nhất cho thấy, trong cuộc chơi truyền thông ngày nay, khán giả không còn đứng ngoài, mà chính là người “cầm lái”.

Trong xã hội Mỹ hôm nay, khán giả vừa là người xem – vừa là giám khảo, biên tập viên, và đôi khi, là người viết lại kịch bản. Các đài truyền hình, dù hùng mạnh đến đâu, cũng không thể làm ngơ trước tiếng nói của công chúng. Nhưng khi mọi quyết định đều dựa vào phản ứng của đám đông, ranh giới giữa “lắng nghe” và “khuất phục” trở nên mong manh hơn bao giờ hết.