Cờ Iran tung bay tại nhà máy điện hạt nhân Bushehr của nước này (Ảnh: AFP/Getty Images)
Hôm 18/10, Iran đã tuyên bố chấm dứt thỏa thuận hạt nhân kéo dài 1 thập kỷ qua. Theo đó, nước này tuyên bố rằng Tehran không còn bị ràng buộc bởi thỏa thuận hạt nhân năm 2015 - chính thức được gọi là Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA). Theo JCPOA, các lệnh trừng phạt quốc tế được dỡ bỏ để đổi lấy việc hạn chế chương trình hạt nhân của Iran.
"Từ nay trở đi, tất cả các điều khoản của thỏa thuận hạt nhân năm 2015, bao gồm các hạn chế đối với chương trình hạt nhân Iran và những cơ chế liên quan, được coi là đã chấm dứt" - Bộ Ngoại giao Iran cho biết trong một tuyên bố. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Iran nói thêm rằng nước này "kiên quyết bày tỏ cam kết ngoại giao".
Được ký kết tại Vienna (Áo) bởi Iran, Trung Quốc, Anh, Pháp, Đức, Nga và Mỹ, thỏa thuận hạt nhân này được hy vọng sẽ chấm dứt tình trạng bế tắc ngoại giao kéo dài nhiều năm và đánh dấu sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới trong quan hệ giữa Iran và phương Tây.
Mặc dù thỏa thuận chính thức hết hạn vào ngày 18/10 nhưng nó đã ở trong tình trạng hỗn loạn nhiều năm qua.
Năm 2018, trong nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ đầu tiên, ông Donald Trump đã khiến các đồng minh châu Âu bất bình khi đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân và tái áp đặt các lệnh trừng phạt Iran. Sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận, Tehran bắt đầu đẩy mạnh chương trình hạt nhân.
Các cuộc đàm phán do châu Âu dẫn đầu nhằm khôi phục thỏa thuận đã thất bại. Và các cuộc không kích của Israel và Mỹ vào Iran trong mùa hè này đã đẩy hy vọng về sự phục hồi thỏa thuận xuống mức thấp kỷ lục.Sau cuộc chiến kéo dài 12 ngày vào tháng 6, Quốc hội Iran đã thông qua dự luật từ chối hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA).
Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi (Ảnh: AP)
Điều này dẫn đến việc các bên ký kết thỏa thuận hạt nhân - bao gồm Anh, Đức và Pháp - kích hoạt cái gọi là quá trình "phục hồi", dẫn đến việc tái áp đặt các lệnh trừng phạt Iran của Liên hợp quốc. Điều khoản khôi phục nhanh chóng cho phép áp đặt lại nhanh chóng và tự động tất cả các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc - đã được dỡ bỏ theo thỏa thuận nếu Iran vi phạm đáng kể các cam kết hạt nhân của mình.
Các lệnh trừng phạt khôi phục nhanh chóng này trên thực tế đã chính thức đặt ra "ngày chấm dứt" - được ấn định vào ngày 18/10/2025, đúng 10 năm sau khi Nghị quyết 2231 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc được thông qua.
Tháng 9, khi các lệnh trừng phạt khôi phục nhanh chóng có hiệu lực, các Ngoại trưởng Anh, Pháp và Đức đã tuyên bố trong một tuyên bố chung rằng họ sẽ tiếp tục tìm kiếm một giải pháp ngoại giao mới để đảm bảo Iran không bao giờ sở hữu vũ khí hạt nhân.
Hôm 13/10, Tổng thống Trump nói rằng ông muốn có một thỏa thuận hòa bình với Iran. Trong khi đó, Tehran liên tục khẳng định nước này vẫn cởi mở ngoại giao với Mỹ, miễn là Washington đưa ra các đảm bảo không có hành động quân sự trong bất kỳ cuộc đàm phán tiềm năng nào. Tuần trước, ba cường quốc châu Âu gồm Anh, Pháp và Đức tuyên bố sẽ tìm cách khởi động lại các cuộc đàm phán để tìm kiếm một "thỏa thuận toàn diện, lâu dài và có thể kiểm chứng".
Tuy nhiên, quan hệ giữa phương Tây và Iran vẫn căng thẳng. Mỹ đã áp đặt các lệnh trừng phạt lớn - bao gồm cả việc cố gắng buộc tất cả các quốc gia tránh xa dầu mỏ của Iran. Một số vòng đàm phán do Oman làm trung gian trong năm nay giữa Tehran và Washington đã không đạt được thỏa thuận.
Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi vào tuần trước cho biết Tehran "không thấy có lý do gì để đàm phán" với các cường quốc châu Âu vì họ đã kích hoạt cơ chế phục hồi.
Bình luận (0)