Hòa Minzy, Đức Phúc… đã mở rộng cánh cửa đưa chất liệu dân gian vào âm nhạc

Dấu ấn thành công với MV Bắc Bling của Hòa Minzy được nhắc đến tại Hội thảo khoa học quốc gia Văn hoá, văn nghệ dân gian Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất - Ảnh: NSCC

Đây là nhận định được các chuyên gia nhấn mạnh tại Hội thảo khoa học quốc gia Văn hoá, văn nghệ dân gian Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (1975-2025), do Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam tổ chức ngày 18/10 tại Hà Nội.

Cảm hứng từ "đặc sản" văn hóa dân tộc

Dấu ấn thành công với MV Bắc Bling của Hòa Minzy hồi đầu năm 2025 không chỉ dừng ở việc tạo nên một sản phẩm âm nhạc chất lượng, có độ phủ sóng rộng khắp ở thị trường trong nước mà còn là minh chứng cho thấy Việt Nam có thể tự tin tạo ra sản phẩm văn hóa, nghệ thuật chất lượng, vươn tầm quốc tế.

Nữ ca sĩ từng bộc bạch: "Tôi luôn tự đặt cho mình sứ mệnh, mỗi sản phẩm âm nhạc không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là một sứ giả văn hóa, lan tỏa những giá trị tốt đẹp của văn hóa Việt Nam, truyền tải thông điệp tích cực đến cộng đồng trong và ngoài nước. MV Bắc Bling gặt hái nhiều thành công là một minh chứng cho con đường đó".

Tháng 9/2025, nam ca sĩ Đức Phúc giành giải Quán quân Intervision 2025 tại Nga với phần trình diễn ca khúc Phù Đổng Thiên Vương của nhạc sĩ Hồ Hoài Anh, tiếp tục là dấu ấn khẳng định giá trị của con đường gìn giữ và đối thoại với báu vật tiền nhân. Quá khứ vàng son, với những giá trị bản sắc văn hóa đang được khơi nguồn đầy sáng tạo trong bối cảnh toàn cầu hóa và thời đại số.

Các chuyên gia nhận định, chất liệu văn hóa dân gian như chèo, chầu văn, quan họ hay hình tượng Thánh Gióng, Cô đôi thượng ngàn… giờ đây được các nghệ sĩ Việt làm mới bằng tư duy đương đại, ngôn ngữ hiện đại và cả công nghệ số.

Phát biểu tại hội thảo Văn hoá, văn nghệ dân gian Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất, GS TS Lê Hồng Lý, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam lưu ý một thực trạng đang diễn ra, đó là không ít phong tục, tập quán hay những di sản văn hoá dân gian của dân tộc, từ nghi thức tín ngưỡng, lễ hội, đến dân ca, dân vũ… đứng trước nguy cơ mai một.

Điều này đặt ra trách nhiệm lớn lao cho những người làm công tác sưu tầm, nghiên cứu và bảo tồn di sản văn hoá, văn nghệ dân gian, cũng như trách nhiệm của những nhà quản lý trong quá trình hoạch định, xây dựng chính sách, làm sao để vừa có thể bảo tồn, gìn giữ được giá trị di sản, vừa phát triển di sản văn hoá văn nghệ dân gian lan toả đến với cộng đồng.

"Bài toán" này phần nào tìm được lời giải đầy sáng tạo, cá tính, với độ phủ sóng và hiệu ứng thành công từ những gương mặt nghệ sĩ trẻ như Hòa Minzy, Đức Phúc. Trước đó, thị trường âm nhạc cũng ghi tên Phương Mỹ Chi khi cô đem đến các sân khấu nhiều tác phẩm được làm mới từ chất liệu âm nhạc dân gian.

"Một số trường hợp điển hình thành công như việc các nghệ sĩ, nhạc sĩ đưa chất liệu dân gian vào âm nhạc như Hoà Minzy, hay Đức Phúc. Các bạn trẻ đã đưa văn hóa dân gian vào tác phẩm âm nhạc hiện đại, vừa quảng bá được văn hoá Việt Nam, vừa giữ gìn và phát triển bản sắc văn hoá dân tộc…", GS TS Lê Hồng Lý nêu.

Các chuyên gia nhận định, bối cảnh thời đại số đã mở toang cánh cửa xuyên biên giới để những ca khúc, tác phẩm nghệ thuật lấy cảm hứng từ gốc gác, nguồn cội, khai thác tối đa chất liệu văn hóa dân gian và đến với hàng triệu người nghe trong nước và quốc tế.

GS TS Lê Hồng Lý cũng nhìn nhận, sự phát triển của công nghệ là một thách thức lớn đối văn hóa dân gian, bởi không gian và môi trường sống của văn hóa dân gian là ở các làng quê.

Tuy nhiên, do ảnh hưởng của quá trình hội nhập quốc tế mạnh mẽ, các làng quê đang dần bị đô thị hóa, không gian để phát huy giá trị văn hoá, văn nghệ dân gian đang dần bị thu hẹp. Đó là một thách thức lớn trong việc bảo tồn và phát triển văn hoá, văn nghệ dân gian.

Từ bản sắc thành "sức mạnh mềm"

Theo ông Nguyễn Xuân Đức, Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, văn hoá dân gian có nhiều hình thái, nhiều loại hình, có thứ tách biệt, có thứ lồng ghép, hàm chứa lẫn nhau. Trong đó, có cái có thể bảo tồn được, có cái không thể bảo tồn; có cái cần được bảo tồn nhưng cũng có cái không nên bảo tồn trong đời sống hiện đại.

"Ngót trăm năm độc lập, nhất là năm mươi năm đất nước thống nhất, chúng ta đã thu về được một kho tàng văn hoá dân gian đa dạng về loại hình, giàu có về số lượng, phong phú về sắc thái, cần được bảo tồn phát huy những giá trị của nó trong cuộc sống mới", theo ông Đức.

Tiếp cận câu chuyện bảo tồn bản sắc từ góc độ giữ gìn, phát huy dân ca qua ba di sản được UNESCO vinh danh: Ví Giặm xứ Nghệ, Dân ca Quan họ Bắc Ninh và Đờn ca tài tử Nam Bộ, ông Nguyễn Xuân Đức nhấn mạnh, vấn đề bảo tồn phát huy giá trị những di sản văn hoá truyền thống nói chung đang trở nên bức thiết đối với mọi dân tộc trong xu thế toàn cầu hoá. 

Đặc biệt, trong thời đại du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, nhiều di sản văn hoá truyền thống, trong đó có dân ca sẽ có những đóng góp lớn lao.

"Lâu nay hoạt động bảo tồn các di sản văn hoá truyền thống nói chung gặp nhiều khó khăn, vì nhiều di sản không còn môi trường tồn tại, cho nên đây đó việc bảo tồn còn làm hỏng di sản. Bên cạnh đó, chưa có ý kiến thống nhất trong việc bảo tồn, phát huy giá trị các di sản, ngay cả thuật ngữ bảo tồn cũng chưa được minh định, thống nhất, nhiều người không chấp nhận những biến đổi của văn hoá truyền thống trong thời đại mới…", ông Đức nêu những khó khăn.

Mặc dù đối diện nhiều thách thức song không thể phủ nhận, chất liệu dân gian luôn là một kho báu cho sự sáng tạo, biến bản sắc văn hóa thành "sức mạnh mềm".

PGS.TS Trần Thị An, Đại học Quốc gia Hà Nội, ngày thống nhất đất nước 30/4/1975 đã mở ra một kỷ nguyên mới cho các hoạt động văn học nghệ thuật trên cả nước.

Trải qua những tháng năm khó khăn thời hậu chiến, ở 3 thành phố Hà Nội - Huế - TP Hồ Chí Minh, các hoạt động văn học nghệ thuật nói chung, văn hoá văn nghệ dân gian nói riêng đã từng bước định hình và phát triển theo định hướng mới của một đất nước thống nhất.

Đội ngũ sưu tầm, nghiên cứu văn nghệ dân gian ở 3 thành phố hoạt động có nhiều khởi sắc, đóng góp cho việc bảo tồn văn hoá truyền thống phục vụ phát triển bền vững vùng, miền và đất nước.

Tác giả Nguyễn Thị Hải Anh, Trường Ngoại ngữ Đại học Thái Nguyên nhìn nhận câu chuyện cơ hội và thách thức trong bảo tồn, phát huy văn hóa dân gian Việt Nam ở kỷ nguyên số, trọng tâm là vai trò của các nền tảng trực tuyến như Tiktok, Youtube…

Theo đó, các nền tảng trực tuyến này vừa tạo điều kiện mở rộng không gian lan tỏa di sản, vừa đặt ra nguy cơ làm lệch chuẩn và phi ngữ cảnh hóa văn hóa truyền thống.