Giảm 10% chi phí do rào cản phi thuế quan, thương mại ASEAN có thể tăng thêm hàng chục tỷ USD

Phát biểu tại Hội thảo “Gỡ rào cản phi thuế quan vì thịnh vượng chung ASEAN”, Đại sứ New Zealand tại Việt Nam Caroline Beresford cho biết, bối cảnh hiện nay đặt ra ngày càng nhiều thách thức đối với các doanh nghiệp. Đó là bất ổn địa chính trị, các rào cản thuế quan mới, cạnh tranh gia tăng và những tác động đi kèm tới niềm tin của người tiêu dùng.

Theo bà Caroline Beresford, trong khi không thể kiểm soát hoàn toàn các làn sóng toàn cầu này, chúng ta vẫn có thể tận dụng hiệu quả hơn các khuôn khổ hiện có - các hiệp định thương mại tự do, cơ chế tham vấn, quy chuẩn thương mại và luật lệ quốc tế, đồng thời tiếp tục cải thiện những yếu tố mà chúng ta vẫn có khả năng kiểm soát.

“Việc tháo gỡ các rào cản phi thuế quan cần được đặt ở vị trí trung tâm trong nỗ lực này”, bà Caroline Beresford nhấn mạnh.

Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới (World Bank), có chín loại biện pháp phi thuế quan chủ yếu được sử dụng. Trong đó biện pháp kiểm dịch động thực vật và an toàn thực phẩm (SPS) được sử dụng nhiều nhất với 37,5%. Tiếp đó là rào cản kỹ thuật đối với thương mại (TBT) 37,5%; kiểm tra hàng hóa trước vận chuyển và các thủ tục khác là 1,3%...

Tại khu vực ASEAN, tỷ lệ thuế quan nội khối đã được cắt giảm xuống dưới 1%, song các rào cản phi thuế quan vẫn đang là thách thức đối với cộng đồng doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) phải chịu chi phí tuân thủ cao do phải kiểm định lại sản phẩm theo tiêu chuẩn riêng từng nước ASEAN, hay phải đối mặt với những khó khăn do thiếu thông tin kịp thời về các thay đổi kỹ thuật, các chứng nhận đặc thù như Halal…

Nói về vấn đề này, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) Lê Hằng cho biết, thị trường ASEAN là vùng đệm quan trọng cho các doanh nghiệp thuỷ sản Việt Nam, do tương thích về mặt nhu cầu sản phẩm. Tuy nhiên, các doanh nghiệp xuất khẩu của nước ta phải đối mặt với những rào cản thường liên quan đến các biện pháp quy định, yêu cầu chứng nhận và tiêu chuẩn kỹ thuật làm phức tạp việc tiếp cận thị trường, nhất là chứng nhận Halal.

Việc xin chứng nhận Halal từ các cơ quan như JAKIM của Malaysia hoặc MUI của Indonesia có thể tốn 1.000 -10.000 USD mỗi cơ sở, với phí gia hạn hàng năm từ 500 - 5.000 USD. Thời gian xin chứng nhận có thể mất từ 1 - 6 tháng.

Nhấn mạnh chứng nhận Halal là bắt buộc ở các thị trường lớn như Indonesia và Malaysia, song theo bà Hằng, hiện Việt Nam thiếu cơ quan chứng nhận Halal được công nhận rộng rãi trong ASEAN, gây bất lợi cho các nhà xuất khẩu.

Để tăng khả năng tiếp cận thị trường Hồi giáo vốn chiếm 40% dân số ASEAN, bà Hằng đề xuất thành lập cơ quan chứng nhận Halal quốc gia, được công nhận bởi JAKIM (Malaysia) và MUI (Indonesia), giúp giảm chi phí và thời gian chứng nhận xuống 1 - 2 tháng. Việt Nam cũng cần đàm phán với đối tác trong khu vực để công nhận lẫn nhau các chứng nhận Halal, giúp các doanh nghiệp thâm nhập sâu vào những thị trường tiềm năng trong khối.

Cần ngồi lại với nhau

Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho rằng, ASEAN đang chịu rất nhiều ảnh hưởng từ các biện pháp thuế quan của các nước trên thế giới. Đây chính là lúc chúng ta nhìn lại thị trường nội khối ASEAN.

Theo ông Hoài, trong bối cảnh sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch, các nước trong ASEAN, nếu đứng cạnh nhau, cùng hài hòa hóa và hỗ trợ chính sách thì có thể tăng cường hoạt động trao đổi xuất-nhập khẩu

“Nếu chúng ta ngồi lại với nhau và tính đến các đặc thù kinh tế xã hội chung của các nước trong khối, tiêu chuẩn chung được áp dụng và cùng phát đi thông điệp chúng tôi đang làm tốt lên và đạt được các tiêu chuẩn, thay vì thụ động tiếp nhận những quy định của nước ngoài như ESG, CBAM”, ông Ngô Sỹ Hoài nêu kiến nghị.

Theo một nghiên cứu của Dự án phân tích thương mại toàn cầu thuộc Đại học Purdue (Hoa Kỳ) ước tính rằng chỉ cần giảm 10% chi phí do rào cản phi thuế quan, ASEAN có thể thu về mức tăng trưởng thương mại 3-4%, tương đương hàng chục tỷ USD.

Việc tháo gỡ các rào cản phi thuế quan, nếu làm đúng cách sẽ giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận thị trường khu vực; thúc đẩy dòng vốn đầu tư nội khối, bởi các nhà đầu tư luôn tìm đến những nơi có khung khổ pháp lý minh bạch và chuỗi cung ứng thuận lợi.