Giải bài toán năng lượng xanh cho trung tâm dữ liệu: Chìa khóa cho chuyển đổi số bền vững của Việt Nam

Ông Trần Văn Khải – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội (thứ hai từ trái sang) chia sẻ tại Innovation Day Hà Nội của Schneider Electric tổ chức

Báo cáo mới nhất của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho thấy, mức tiêu thụ điện của các TTDL có thể tăng gấp đôi trong vòng 6 năm tới, từ 415 TWh năm 2024 lên tới gần 945 TWh vào năm 2030. Đây là con số tương đương nhu cầu điện của một quốc gia tầm trung.

Tại Việt Nam, nhu cầu xây dựng TTDL ngày càng gia tăng khi chuyển đổi số, chính phủ điện tử, thương mại điện tử và AI phát triển mạnh. Phát biểu tại Hội nghị Đổi mới Sáng tạo (Innovation Day 2025) mới đây, ông Trần Văn Khải – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội – nhấn mạnh: "Trung tâm dữ liệu là trái tim của chuyển đổi số, đồng thời gắn liền với chủ quyền số quốc gia." Điều này cho thấy, ngoài vai trò hạ tầng công nghệ, TTDL còn mang ý nghĩa chiến lược về an ninh và chủ quyền.

Ở góc độ quốc tế, ông XingJian Pang – Tổng Giám đốc khu vực Đông Á của Schneider Electric – nhận định Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến tiềm năng của các trung tâm dữ liệu AI nhờ vị trí địa chính trị, tốc độ phát triển kinh tế số và sự quan tâm mạnh mẽ từ Chính phủ đối với chuyển đổi số. Ông cho rằng, để nắm bắt cơ hội, Việt Nam cần song hành giữa mở rộng hạ tầng và đảm bảo tiêu chuẩn xanh.

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, ông Đồng Mai Lâm – Tổng Giám đốc Schneider Electric Việt Nam và Campuchia cho rằng: Một trong những yếu tố quan trọng để đáp ứng nhu cầu không chỉ là cung cấp đủ điện, mà còn là làm thế nào chúng ta có thể tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả. Việc tiết kiệm được 5% lượng điện sử dụng dễ dàng hơn nhiều so với việc đưa vào lưới thêm 5% công suất.

Bài toán xanh hóa trung tâm dữ liệu của Việt Nam

Chiến lược hạ tầng số đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030 đặt ra mục tiêu là xây dựng hạ tầng dữ liệu và hạ tầng vật lý - số "xanh", trong đó yêu cầu chỉ số hiệu quả sử dụng năng lượng (PUE - Power Usage Effectiveness) của các TTDL không vượt quá 1,4 theo tiêu chuẩn quốc tế. PUE được tính bằng cách lấy tổng lượng điện tiêu thụ của toàn bộ TTDL chia cho lượng điện dành riêng cho thiết bị CNTT như máy chủ, thiết bị lưu trữ và mạng.

Thách thức đặt ra là phần lớn TTDL toàn cầu hiện nay vẫn phụ thuộc nhiều vào điện từ nguồn hóa thạch – khoảng 56% theo báo cáo từ Environmental and Energy Study Institute (EESI), kéo theo phát thải lớn. Để trở thành điểm đến hấp dẫn, Việt Nam không chỉ cần hạ tầng mạnh mà còn phải đi trước trong việc xanh hóa. Đây cũng là xu hướng chung trên thế giới: các nhà cung cấp dịch vụ đám mây toàn cầu đều yêu cầu đối tác vận hành trung tâm dữ liệu theo các chuẩn mực bền vững, với PUE (chỉ số hiệu quả năng lượng) thấp, sử dụng năng lượng tái tạo và có báo cáo phát thải minh bạch.

Trên thực tế, một số trung tâm dữ liệu lớn tại Việt Nam đã bắt đầu hướng tới chuẩn xanh. Đơn cử, TTDL của Viettel tại Hòa Lạc vận hành với PUE khoảng 1.4–1.45, sử dụng ít nhất 30% năng lượng tái tạo, hệ thống làm mát bằng nước lạnh hiệu suất cao và được thiết kế để đạt chứng chỉ xanh quốc tế. Đây là minh chứng cho khả năng Việt Nam hoàn toàn có thể đón đầu xu hướng trung tâm dữ liệu bền vững.

Để tiến xa hơn, các chuyên gia cho rằng cần sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước và doanh nghiệp. Chính sách hỗ trợ mua điện tái tạo trực tiếp (DPPA), ưu đãi thuế cho dự án TTDL xanh, cùng quy hoạch điện gắn liền với phát triển trung tâm dữ liệu là các yếu tố then chốt. Đồng thời, nguồn nhân lực phải được đào tạo về vận hành trung tâm dữ liệu hiệu suất cao, quản lý năng lượng, và an ninh mạng.

Nhiều giải pháp cho bài toán năng lượng

AI đòi hỏi nguồn năng lượng lớn, nhưng những giá trị AI mang lại cho cộng đồng, đất nước và xã hội sẽ lớn hơn nhiều. Dự báo đến năm 2040, AI có thể đóng góp tới 130 tỷ USD cho nền kinh tế Việt Nam. Do đó, chúng ta phải chuẩn bị nguồn năng lượng dồi dào, ổn định và có càng nhiều "điện sạch" càng tốt, để đáp ứng được những nhu cầu AI.

Theo ông Trần Văn Khải, năng lượng sạch, giảm bớt điện than, nâng cao điện gió, điện năng lượng tái tạo, điện hạt nhân… là những vấn đề cần đặt ra trong thời gian tới.

Ông Đồng Mai Lâm cho rằng, Việt Nam có rất nhiều nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió… đang phát triển nhanh chóng. Để tối ưu các nguồn năng lượng phân tán đó, cần một hệ thống, phần mềm có thể giúp công ty điện lực quản lý tốt hơn, tối ưu các nguồn lực sẵn có.

Ở góc độ doanh nghiệp công nghệ, tại Innovation Day Hà Nội 2025, Schneider Electric đã đưa ra nhiều giải pháp thực tiễn để giúp Việt Nam đi theo hướng này. Công ty đề xuất mô hình trung tâm dữ liệu module, cho phép triển khai rất nhanh và mở rộng dễ dàng. TTDL này cũng có thể tích hợp công nghệ làm mát bằng chất lỏng trực tiếp đến chip, UPS công suất lớn và hệ thống rack mật độ cao nhằm tối ưu không gian lẫn hiệu suất.

Schneider Electric cũng khuyến nghị ứng dụng trí tuệ nhân tạo và tự động hóa trong quản trị năng lượng, giúp giám sát tiêu thụ điện theo thời gian thực và lựa chọn nguồn phát thông minh theo giờ nhằm tối ưu chi phí. Các giải pháp quản lý tòa nhà thông minh, kết hợp nguồn điện tái tạo ngay tại chỗ được xem là hướng đi cần thiết. Về phía lưới điện, Schneider Electric phát triển hệ thống quản lý phân tán (DERMS) và vi lưới (microgrid), giúp tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng tái tạo vốn có tính biến động cao.

Quan trọng hơn, Schneider Electric nhấn mạnh đến việc tuân thủ các chuẩn mực quốc tế về phát thải carbon và chứng chỉ xanh như LEED, EDGE. Đây là điều kiện tiên quyết để Việt Nam có thể thu hút được các "ông lớn" công nghệ, vốn đang ngày càng đặt tiêu chí bền vững lên hàng đầu khi lựa chọn địa điểm xây dựng TTDL.

Trong bức tranh chuyển đổi số, trung tâm dữ liệu là nền móng của mọi hệ sinh thái AI, điện toán đám mây và chính phủ điện tử. Nếu chỉ tập trung vào quy mô mà bỏ qua yếu tố xanh hóa, Việt Nam sẽ đối diện nguy cơ bị bỏ lại phía sau trong cuộc cạnh tranh toàn cầu. Ngược lại, nếu đi đúng hướng, việc phát triển TTDL xanh không chỉ giúp đảm bảo an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường mà còn mở ra cơ hội vàng để Việt Nam trở thành trung tâm dữ liệu của khu vực.