Gia Lai giải bài toán nhân lực để thúc đẩy phát triển năng lượng xanh

Các đại biểu tham dự hội thảo "Khơi nguồn năng lượng tương lai".

Gia Lai đang đang thúc đẩy đầu tư mạnh nhân lực cho ngành năng lượng tái tạo, với dự án trung tâm đào tạo 2.300 tỷ đồng, biến tiềm năng 23.000 MW thành động lực phát triển bền vững quốc gia.

Thiếu nhân lực cho ngành năng lượng

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, ngành năng lượng tái tạo nổi lên như trụ cột kinh tế xanh, nhưng bài toán nhân lực chất lượng cao đang trở thành nút thắt lớn nhất. Gia Lai, với tổng tiềm năng năng lượng tái tạo lên tới 23.000 MW, đủ sức trở thành trung tâm công nghiệp khu vực miền Trung và Tây Nguyên, không thể thờ ơ trước thực tế thiếu hụt lao động chuyên môn.

Ông Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, cho biết tại hội thảo "Khơi nguồn năng lượng tương lai" rằng, lợi thế về bức xạ mặt trời cao, số giờ nắng kéo dài, tốc độ gió trung bình lý tưởng và nguồn thủy điện dồi dào từ sông Sê San, sông Ba chỉ thực sự phát huy khi có nguồn nhân lực vận hành khéo léo. Đến nay, tỉnh đã vận hành 61 dự án thủy điện với công suất 2.736 MW, 17 dự án điện gió 916 MW, bảy dự án điện mặt trời 590 MWp và hai dự án điện sinh khối 130 MW, tạo ra hàng chục nghìn việc làm và đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương. Thế nhưng, đằng sau những con số ấn tượng ấy là khoảng trống kỹ năng rõ rệt: các dự án cần chuyên gia vận hành, bảo trì hệ thống turbine gió hay tấm pin mặt trời, nhưng nguồn cung lao động địa phương vẫn chủ yếu từ nền tảng nông nghiệp truyền thống.

Thực tế quốc gia càng làm nổi bật thách thức này. Theo báo cáo của FiinRatings, sản lượng điện năng tiêu thụ dự báo tăng trưởng 7% hàng năm trong trung hạn, thúc đẩy nhu cầu năng lượng tái tạo lên mức 150.000 MW đến năm 2035. Thế nhưng, Việt Nam đang đối mặt với "khoảng trống kỹ năng" nghiêm trọng, khi các dự án năng lượng tái tạo đòi hỏi nhân lực có tay nghề cao trong lắp đặt, vận hành và nghiên cứu công nghệ mới.

Theo Ông Tăng Thế Hùng, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương), Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị ngày 20/8 vừa qua nhấn mạnh năng lượng phải "đi trước một bước", ưu tiên đa dạng hóa loại hình tái tạo để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Quy hoạch điện VIII điều chỉnh đặt mục tiêu tổng công suất nguồn điện cả nước đạt 183-236 GW, với năng lượng tái tạo chiếm 25-30% tổng cung năng lượng sơ cấp. Những chỉ đạo cấp cao này không chỉ là kim chỉ nam mà còn cảnh báo: thiếu nhân lực, các dự án sẽ ùn tắc, chi phí vận hành tăng vọt, và mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% năm 2025 khó đạt được.

Tại Gia Lai, thách thức càng cấp bách khi đòi hỏi lao động am hiểu địa phương, từ kỹ sư cơ điện đến chuyên gia logistics vận chuyển thiết bị cồng kềnh. Nếu không giải quyết, tiềm năng khổng lồ này có nguy cơ bị lãng phí, biến cơ hội thành gánh nặng kinh tế - xã hội, nơi hàng chục nghìn việc làm tiềm năng trôi qua do thiếu kỹ năng chuyên sâu.

Hơn nữa, sự chuyển dịch từ nông nghiệp sang công nghiệp xanh ở Gia Lai không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là cuộc cách mạng xã hội. Người dân địa phương, vốn quen với lao động thủ công, cần được trang bị kiến thức về tự động hóa, an toàn lao động và công nghệ số hóa hệ thống năng lượng. Việt Nam rất thiếu nhân lực cho sản xuất xanh, đặc biệt ở khâu vận hành bảo trì, dẫn đến tình trạng phụ thuộc vào chuyên gia nước ngoài, làm đội chi phí dự án lên đến 20-30%. Điều này không chỉ làm chậm tiến độ mà còn kìm hãm sự phát triển bền vững, khi các dự án điện gió hay mặt trời đòi hỏi bảo dưỡng liên tục để duy trì hiệu suất trên 90%. Gia Lai, với vị thế tiên phong, phải đối mặt trực diện: nếu không đầu tư nhân lực, tỉnh khó lòng biến 9.000 MW công suất năng lượng tái tạo theo quy hoạch thành động lực thực sự, mà chỉ dừng ở những con số trên giấy tờ.

Đầu tư mạnh mẽ trung tâm nhân lực chất lượng cao

Nhận diện rõ thách thức, Gia Lai đang triển khai chiến lược nhân lực bài bản, biến bài toán khó thành lợi thế cạnh tranh khu vực. Cụ thể, dự án Trung tâm Đào tạo và Phát triển Nguồn Nhân lực Năng lượng Tái tạo tại xã Phù Mỹ Đông, tỉnh Gia Lai với tổng vốn đầu tư 2.300 tỷ đồng, được Sở Tài chính tỉnh mời thầu từ ngày 21/8/2025. Đây không chỉ là cơ sở đào tạo đầu tiên của Việt Nam mà còn là mô hình tiên phong, hợp tác với Tập đoàn GEO và Công ty O-Door để tư vấn kỹ thuật lắp đặt, vận hành thiết bị và nghiên cứu phát triển công nghệ xanh.

Ông Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh, trung tâm sẽ trang bị cho thế hệ trẻ kỹ năng chuyên sâu, từ kỹ sư năng lượng đến chuyên gia R&D, đảm bảo ngành công nghiệp xanh phát triển lâu dài. Với quy mô lớn, dự án kỳ vọng đào tạo hàng nghìn lao động mỗi năm, lấp đầy khoảng trống kỹ năng và tạo việc làm chất lượng cao, đồng thời thúc đẩy dịch vụ, thương mại, logistics địa phương.

Chiến lược này đồng bộ với định hướng quốc gia, nơi Quy hoạch điện VIII ưu tiên nhân lực cho mục tiêu 25-30% năng lượng tái tạo. Nút thắt nhân lực chất lượng cao có thể được tháo gỡ nếu đầu tư đúng mức, tạo ra hơn 500.000 việc làm mới trong ngành đến năm 2030. Gia Lai đang dẫn dắt bằng hành động cụ thể: hội thảo "Khơi nguồn năng lượng tương lai" không chỉ bàn giải pháp mà còn kết nối đối tác quốc tế, biến trung tâm thành hub nghiên cứu, nơi công nghệ lưu trữ năng lượng tiên tiến được thử nghiệm thực tiễn.

Nhiều chuyên gia cho rằng, cách tiếp cận của Gia Lai mang tính chiến lược dài hơi, kết hợp đào tạo nghề với giáo dục đại học, tập trung vào kỹ năng mềm như quản lý dự án và giao tiếp quốc tế. Trung tâm Nhân lực sắp hình thành ở tỉnh sẽ trở thành cơ sở hàng đầu, đào tạo từ cơ bản đến nâng cao, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng 7% sản lượng điện hàng năm. Nếu đạt mục tiêu này, tỉnh không chỉ giải quyết nhân lực trước mắt mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho hành trình Net Zero sắp tới.