EU lo ngại Thổ Nhĩ Kỳ mở đường cho khí đốt Nga vào châu Âu

Trạm trung chuyển khí đốt giữa bán đảo Yamal, Nga với châu Âu ở Slonim, Belarus (Ảnh: ITAR-TASS/TTXVN)

Ankara tuyên bố sẽ không tuân thủ dự luật mới của Liên minh châu Âu (EU) yêu cầu giám sát và loại bỏ hoàn toàn nguồn cung nhiên liệu từ Moscow, động thái có thể cho phép khí đốt Nga tiếp tục chảy vào châu Âu một cách khó bị phát hiện.

Theo Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ, Ankara chỉ áp dụng các lệnh trừng phạt do Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc thông qua và cho rằng các biện pháp trừng phạt đơn phương tiềm ẩn nguy cơ gây gián đoạn kinh tế và đe dọa an ninh năng lượng toàn cầu. Phía Thổ Nhĩ Kỳ nói sẵn sàng hợp tác với EU về năng lượng nếu khối này "thực sự muốn đối thoại" và có thể bao gồm việc nối lại các cuộc thảo luận cấp cao về năng lượng.

Các chuyên gia cảnh báo, nếu Ankara không chia sẻ dữ liệu, EU sẽ gặp khó trong việc truy vết nguồn gốc khí đốt, đặc biệt tại các điểm giao thương chiến lược như đường ống Strandzha-Malkoclar nối Thổ Nhĩ Kỳ và Bulgaria, hay trạm Kipi giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp. Dữ liệu từ nền tảng ENTSO-G cho thấy trong năm qua, EU nhập khoảng 1,9 tỷ m³ khí qua hai tuyến này và con số có thể tăng lên 5,4 tỷ m³ - tương đương 1/5 lượng khí đường ống Nga xuất sang EU năm 2024.

Rủi ro nằm ở chỗ các hợp đồng khí đốt thường bảo mật và nhiên liệu có thể qua nhiều trung gian trước khi đến nơi tiêu thụ. Điều này khiến việc xác định chính xác nguồn gốc là gần như bất khả thi. Aura Sabadus - chuyên gia năng lượng tại ICIS - nhận định giá khí đốt của Nga rẻ hơn đáng kể khiến khả năng cao một phần lớn khí vào EU qua Thổ Nhĩ Kỳ có xuất xứ từ Moscow.

Phía Bulgargaz - công ty năng lượng nhà nước Bulgaria - khẳng định họ chỉ đóng vai trò hỗ trợ vận chuyển khí qua các cảng Thổ Nhĩ Kỳ và nắm đủ giấy tờ chứng minh nguồn gốc LNG nhập khẩu. Ankara cũng nói luôn giữ lập trường "cứng rắn và nhất quán" chống lại mọi nỗ lực lợi dụng Thổ Nhĩ Kỳ để né quy định EU, đồng thời công bố định kỳ dữ liệu nhập khẩu khí.

Tuy nhiên, Mehmet Ogutcu - cựu nhà ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ và Giám đốc điều hành Global Resources Partnership - nhận định Ankara "không có nhiều động lực" để tuân thủ dự luật của EU trong bối cảnh quan hệ hai bên đang ở mức thấp nhất. Ông cho rằng Brussels có thể cần đưa ra "đòn bẩy" như khôi phục các cuộc đàm phán về năng lượng liên quan tới tiến trình gia nhập EU của Thổ Nhĩ Kỳ hoặc mở lại nguồn vốn từ Ngân hàng Đầu tư châu Âu cho các dự án xanh.

Kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự toàn diện ở Ukraine năm 2022, EU đã cấm nhập dầu và than của Moscow qua đường biển, giảm 2/3 lượng khí nhập khẩu. Tuy nhiên, nguồn khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) và một phần khí đường ống từ Nga vẫn tồn tại. Đề xuất mới của Ủy ban châu Âu đặt mục tiêu cắt hoàn toàn các hợp đồng ngắn hạn trong năm nay và chấm dứt các hợp đồng dài hạn trước cuối năm 2027. Nếu Thổ Nhĩ Kỳ không hợp tác, nguy cơ xuất hiện một "lỗ hổng" có thể làm suy yếu toàn bộ kế hoạch giảm phụ thuộc vào nguồn năng lượng từ Nga của EU.