Dấu hiệu báo động khí hậu từ những dòng sông băng đang tan chảy ở châu Âu

Thung lũng Morteratsch, nơi sông băng từng lấp đầy cho đến khi chỉ còn lại hàng cây ở hai bên (Ảnh: Sara Monetta/NBC News)

Nhà nghiên cứu - Tiến sĩ Leo Hösli đã nhiều lần leo lên dòng sông băng nằm trên độ cao gần 2.100 m này để đo đạc. Nhưng mùa hè năm nay, ông không thể tiếp cận các hang băng từng đặt thiết bị khảo sát. Nhiệt độ cao khiến băng sụp đổ, chỉ còn lại một cọc đo trụ vững. "Nó quá ấm để sông băng tồn tại ở trạng thái này", ông Hösli nói.

Theo một nghiên cứu công bố trên tạp chí Nature - dựa trên dữ liệu vệ tinh và thực địa từ 35 nhóm nghiên cứu, các sông băng ở dãy Alps và Pyrenees đã mất khoảng 40% khối lượng kể từ năm 2000. Riêng các năm 2022 và 2023 ghi nhận mức mất mát kỷ lục, trùng với đỉnh nóng toàn cầu.

Morteratsch, một trong những sông băng được nghiên cứu nhiều nhất thế giới, đã lùi hơn 3 km trong 165 năm qua, chủ yếu do biến đổi khí hậu do con người gây ra. Khi đi dọc sông băng, những cột mốc đánh dấu vị trí băng từng tồn tại 50 hay 100 năm trước khiến khách tham quan cảm nhận rõ rệt hơn bất kỳ bức ảnh nào.

Không chỉ cảnh quan thay đổi, âm thanh cũng gợi cảm giác bất an: tiếng đá lăn rào rào từ vách núi và tiếng nước tan chảy vang vọng khắp thung lũng.

Sông băng vốn là chỉ báo trực quan nhất của biến đổi khí hậu, nhưng sự mất mát thường bị xem là xa vời. Ở châu Âu, băng tan trực tiếp ảnh hưởng đến nông nghiệp, nguồn nước uống, du lịch mùa đông và cả mực nước biển toàn cầu. Khi băng rút, địa hình trở nên bất ổn, dẫn đến sạt lở và lũ quét đe dọa các ngôi làng vùng núi.

Tại Áo, Tiến sĩ Andrea Fischer - Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu Liên ngành về Núi của Viện Hàn lâm Khoa học Áo - cảnh báo: "1/3 sông băng của Áo sẽ biến mất trong 5 năm tới". Bà cho rằng sông băng Stubai - khu trượt tuyết nổi tiếng - có thể sẽ hoàn toàn biến mất vào năm 2033.

Nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng khi các nỗ lực cắt giảm khí thải nhà kính thất bại. Năm 2024 được NASA xác nhận là năm nóng nhất lịch sử. Châu Âu - lục địa ấm lên nhanh nhất - đã tăng nhiệt trung bình 3,1°C kể từ năm 1900, gấp đôi mức trung bình toàn cầu.

Theo Tiến sĩ Fischer, nghiên cứu sông băng là chìa khóa để hiểu tương lai khí hậu. "Sông băng là kho lưu trữ khí hậu, chứa dấu vết của lượng mưa và tuần hoàn khí quyển hàng trăm năm", bà cho biết.

Bà Fischer từng thử nghiệm nhiều cách để làm chậm quá trình tan băng, từ bơm nước tạo tuyết, phủ băng bằng tấm phản quang gọi là "băng bó sông băng". Nhưng sau 20 năm, bà thừa nhận: "Không có cách nào cứu sông băng nếu không cứu lấy khí hậu".

Hậu quả đã hiển hiện, với minh chứng điển hình nhất là trận lở đất gần đây phá hủy cây cầu ở làng Neustift (Áo), và tại Thụy Sĩ, ngôi làng Blatten bị xóa sổ bởi một vụ lở băng hồi tháng 5/2025.

Dù vậy, cả hai Tiến sĩ - Hösli và Fischer - đều tin rằng "vẫn còn hy vọng". "Ở Morteratsch vẫn còn những khối băng khổng lồ. Đây chưa phải là một cuộc chiến đã thua. Vẫn có điều chúng ta có thể làm", ông Hösli khẳng định.