Dấu ấn của Tổng thống Donald Trump trong hành trình thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn Gaza

Tổng thống Trump phát biểu sau khi nhận được một ghi chú từ Ngoại trưởng Marco Rubio (thứ hai từ trái sang) liên quan đến các cuộc đàm phán hòa bình tại Gaza, ngày 8/10/2025 (Ảnh: AFP)

Hậu trường "kịch tính"

Ngày 8/10, Tổng thống Donald Trump chính thức thông báo Israel - Hamas đã đồng ý giai đoạn đầu của "kế hoạch hòa bình Gaza" do Mỹ đề xuất.

Trong một cuộc họp truyền hình tại Nhà Trắng, Ngoại trưởng Marco Rubio đã bất ngờ bước vào từ hành lang, trao một mảnh giấy và thì thầm vào tai ông Trump rằng một thỏa thuận Gaza sắp thành hiện thực. Vài phút sau, ông Trump dùng mạng xã hội Truth Social để công bố bằng một câu trong Kinh thánh: "Phúc cho ai xây dựng hòa bình!" - ám chỉ vai trò hòa giải của mình.

Nhìn lại suốt chặng đường đóng vai trò "nhà trung gian", phần lớn công việc đạt thỏa thuận lại diễn ra âm thầm, với áp lực từ Tổng thống Trump lên Thủ tướng Israel Netanyahu và vận động sự ủng hộ từ thế giới Arab.

Khi đón tiếp ông Netanyahu tại Nhà Trắng vào ngày 29/9 để công bố "kế hoạch 20 điểm", ông Trump công khai ủng hộ mạnh mẽ đối với Israel. Ông tuyên bố: "Nếu Hamas không chấp thuận, Israel sẽ nhận được sự hỗ trợ tối đa từ nước Mỹ để 'làm xong công việc'".

Tuy nhiên, đằng sau sự ủng hộ công khai này là áp lực kín đáo - bản dự thảo ông Trump đưa ra đã được soạn kỹ lưỡng sau các tham vấn với lãnh đạo Arab và Hồi giáo tại Đại hội đồng Liên hợp quốc trước đó. Khi tiếp cận dự thảo, ông Netanyahu phát hiện nhiều điều khoản từng kịch liệt phản đối - ví dụ như việc thừa nhận tiềm năng Nhà nước Palestine - đã được đưa vào đó.

Trong giai đoạn nhạy cảm đàm phán, Israel bất ngờ tiến hành không kích nhằm vào các thành viên Hamas tại Doha, Qatar. Tổng thống Trump - vốn có quan hệ ngoại giao chặt chẽ với Qatar - đã tận dụng sự phẫn nộ của giới Arab để buộc ông Netanyahu phải công khai xin lỗi. Ông Trump khi ấy thậm chí còn giữ điện thoại giúp Thủ tướng Netanyahu khi ông đọc lời xin lỗi trên máy nhắc chữ trong Văn phòng Bầu dục. Đồng thời, ông Trump ký sắc lệnh đặc biệt bảo đảm an ninh cho Qatar, qua đó gia tăng ảnh hưởng của mình với các nước vùng Vịnh và củng cố vị thế trung gian của Mỹ.

Khi Hamas bất ngờ "bật đèn xanh"

Tổng thống Trump tạo áp lực lớn khi đặt hạn chót 5/10 cho Hamas chấp nhận kế hoạch hoặc đối mặt "mọi hậu quả". Hamas đáp lại bằng cách đồng ý thả tất cả con tin - một bước đi mà ông Trump nhanh chóng biến thành chiến thắng ngoại giao. Ông đăng lại tuyên bố của nhóm, mặc dù Hamas chưa đồng ý tất cả 20 điểm trong kế hoạch.

Thay vì tranh luận chi tiết, ông Trump thúc đẩy Israel, Hamas và các bên trung gian nhanh chóng hoàn thiện ký kết. Với Thủ tướng Israel, ông Trump nói: "Đây là cơ hội chiến thắng của ông" và ông Netanyahu khó có thể từ chối.

Khi tin tức được chuẩn bị xong, ông Trump đã công bố thỏa thuận vào tối 8/10 trên Truth Social. Theo Reuters, Israel và Hamas đồng thuận giai đoạn đầu của kế hoạch, bao gồm: giao hòa, trao đổi tù nhân, Israel rút về một đường ranh định sẵn sau 72 giờ.

Thủ tướng Netanyahu sẽ đưa thỏa thuận ra Nội các để phê duyệt, nhưng giới phân tích cho rằng đó chỉ là thủ tục vì Israel đã đồng thuận trước đó.

Mặc dù vậy, các chi tiết quan trọng như thời điểm, chính quyền tương lai tại Gaza hay vai trò của Hamas vẫn chưa rõ rệt.

Sự hỗ trợ từ mạng lưới ngoại giao của ông Trump

Một yếu tố không thể bỏ qua là mạng lưới trung gian mà Tổng thống Trump phát triển - từ vai trò đàm phán của Qatar, Ai Cập đến các cố vấn cá nhân như Jared Kushner, Steve Witkoff. Ông tin rằng việc hành động nhanh chóng, vượt qua phản kháng từ cả phía Israel và các quốc gia Arab có thể tạo ra đà mà ông gọi là "động lực tiến triển" khi nhiều nỗ lực trước đó không có được.

Tuy nhiên, dù thỏa thuận này được coi là bước tiến lớn, nhiều thách thức vẫn còn đó. Lực lượng Hamas từ chối bàn về việc giải giáp, trong khi Thủ tướng Netanyahu coi điều này là điều kiện tiên quyết để chấm dứt xung đột tại Gaza.

Kế hoạch của Tổng thống Trump nhắc đến vai trò của Ủy ban Hòa bình quốc tế và giới kỹ trị Palestine nhưng hiện vẫn chưa rõ chi tiết cụ thể.

Việc Israel rút quân, cam kết đảm bảo lương thực, tái thiết và ổn định an ninh tại Gaza là những thách thức khổng lồ trước mắt trong bối cảnh dải đất này bị phá hủy gần như hoàn toàn và tổn thương nặng nề sau hai năm xung đột.

Mặc dù vậy, thỏa thuận Gaza lần này là một minh chứng cho cách Tổng thống Trump tự nhìn nhận mình là "nhà hòa giải tối cao" - có khả năng sử dụng áp lực ngoại giao, mối quan hệ khu vực và kỹ năng tuyên truyền để biến các tình huống khó khăn thành bước ngoặt chính trị.