Cơn sốt người yêu ảo: Khi trái tim trẻ rơi vào “vòng tay” của AI

Ảnh: Freepik (tạo bằng AI)

Khi tình yêu trở thành một dịch vụ

Tại Trung Quốc, hàng triệu người trẻ đang sống trong những mối tình lãng mạn với những nhân vật không tồn tại. Nhiều người trẻ tìm đến người yêu ảo bởi sự tiện lợi, không bị phán xét và luôn sẵn sàng bất cứ khi nào họ cần. Từ những cuộc trò chuyện lãng mạn đến sự an ủi, quan tâm mọi lúc mọi nơi, tình yêu ảo đã trở thành không gian riêng cho những trái tim cô đơn. Và người yêu ảo do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra là những người bạn đồng hành đầy cảm xúc của họ.

Wang Xiuting, một trong số hàng triệu người trẻ Trung Quốc, đã tìm thấy tình yêu trong thế giới ảo. Cô sử dụng ứng dụng Wantalk của Baidu để trò chuyện với nhiều người yêu AI khác nhau.

“Tôi không nghĩ bất kỳ người bạn đồng hành hay người yêu nào trong đời thực là hoàn hảo. Nhưng tôi có thể tạo ra những tác nhân thông minh theo sở thích của mình. Tôi có thể định hình tính cách, trải nghiệm của họ và loại cốt truyện tôi có thể phát triển với họ. Họ đã mang lại cho tôi rất nhiều sự an ủi về mặt cảm xúc trong thời gian rảnh rỗi” - Wang Xiuting chia sẻ.

Theo báo cáo SCMP, người dùng Replika từng chia sẻ, họ cảm thấy AI giúp cải thiện tâm trạng, giảm lo lắng, thậm chí trở thành “người đồng hành với họ mỗi đêm”.

Vì sao “người yêu ảo” bùng nổ?

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác nhận, cô đơn và đứt gãy kết nối xã hội đang là vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng. Báo cáo của Ủy ban Kết nối xã hội thuộc WHO công bố ngày 30/6/2025 ước tính, 1/6 dân số thế giới trải nghiệm cô đơn, với tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần - thể chất và năng suất xã hội.

Tại Trung Quốc, thực trạng xã hội và nhân khẩu học cũng góp phần định hình lựa chọn sống độc thân dài hạn. Số cặp kết hôn mới giảm khoảng 20% trongnăm 2024, còn khoảng 6,1 triệu cặp - mức thấp nhất nhiều thập niên. Với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và áp lực xã hội như văn hóa làm thêm quá giờ, chi phí sinh hoạt cao…, nhiều người trẻ Trung Quốc cảm thấy bị cô lập. Một báo cáo từ Economistcho thấy, người trẻ Trung Quốc chỉ dành trung bình 18 phút mỗi ngày cho tương tác xã hội trực tiếp, trong khi họ dành tới hơn 5 tiếng sử dụng Internet.

Trong bối cảnh đó, người yêu ảo cung cấp một “dịch vụ tình cảm theo yêu cầu”: trò chuyện 24/7, không phán xét, ghi nhớ thói quen, gọi điện thoại bằng giọng nói hoặc hóa thân thành nhân vật ảo. Nếu như trước đây, việc “yêu ảo” từng bị xem là trò đùa thì nay nó đã trở thành một xu hướng khi chạm đến cả những nhu cầu sâu kín nhất của con người: được lắng nghe, được chấp nhận, được yêu thương.

Nhiều thanh niên miêu tả người yêu AI giống như “một bộ phim tình cảm được cá nhân hóa” bởi chatbot biết rõ sở thích, ngày kỷ niệm của người dùng, sử dụng giọng nói và biểu cảm mà họ yêu thích cũng như luôn phản hồi theo tâm trạng của họ. Không còn là công cụ đơn thuần, AI đã trở thành “người đồng hành tinh thần”, một hình mẫu hoàn hảo không bao giờ khiến họ thất vọng.

Tại Trung Quốc, các nền tảng như Baidu và Xiaoice đã phát triển các AI “bạn gái/bạn trai ảo” với hàng triệu cuộc trò chuyện mỗi ngày. Người dùng có thể “nuôi dưỡng mối quan hệ” như chơi game nhập vai, càng tương tác nhiều, càng thân thiết.

Nơi ranh giới tình yêu bị mờ nhòa

Một câu hỏi nhức nhối được đặt ra là: “Nếu người mình yêu không hề tồn tại, liệu đó có phải là tình yêu?”.

Giáo sư Sherry Turkle - chuyên gia xã hội học và công nghệ tại MIT - cảnh báo: “Chúng ta đang bước vào một thời kỳ mà sự thay thế đang lấn át sự thật. Chúng ta không còn hỏi liệu một mối quan hệ là chân thật, mà phải hỏi rằng liệu nó có ‘đủ thật’ để làm mình cảm thấy dễ chịu không”.

Nhiều nhà nghiên cứu gọi đây là “mối quan hệ phản chiếu” - nơi người dùng chỉ thấy điều họ muốn thấy, không có sự va chạm, thử thách hay thấu hiểu thực sự như trong mối quan hệ của những con người bằng xương, bằng thịt. Tình yêu thật luôn có xung đột, va chạm và thử thách. Trong khi đó, tình yêu ảo là một chiều - nơi AI được lập trình để không bao giờ làm bạn tổn thương. Vậy tình yêu - vốn dĩ là một quá trình tương tác, va chạm, xây dựng niềm tin - liệu có còn đúng nghĩa nếu một bên là AI luôn nuông chiều, không có sự phản hồi để giúp bạn tiến bộ hơn.

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, người dùng quá gắn bó vào chatbot thường gặp tâm lý trì trệ xã hội, hệ số hạnh phúc giảm dần. Bên cạnh đó, các nền tảng AI có thể thu thập dữ liệu nhạy cảm về cảm xúc, hành vi và tâm trạng của người dùng, nếu thiếu bảo vệ nghiêm ngặt có thể bị sử dụng để điều chỉnh hành vi tiêu dùng hoặc thao túng tâm lý.

Tình yêu ảo có thể là cứu cánh cho trái tim cô đơn khi cung cấp sự đồng hành, an ủi không cần phán xét và dễ dàng hơn so với giữ một mối quan hệ với con người đầy thử thách. Nhưng nếu xem nó là sự thay thế cho tình yêu thật, có thể ta đang đánh mất chính trải nghiệm, rung cảm của mình.