Chuyện tác nghiệp trong tâm lũ của những phóng viên thời sự miền Trung

Những người làm báo ở dải đất miền Trung vốn đã quen đối diện với sự khắc nghiệt của thiên nhiên. Thế nhưng, đợt mưa lũ từ ngày 19/11 vừa qua vẫn khiến ngay cả những phóng viên dày dạn kinh nghiệm nhất cũng phải bàng hoàng. Với các phóng viên thuộc phòng Thời sự, Trung tâm THVN khu vực Miền Trung - Tây Nguyên (VTV8), Đài Truyền hình Việt Nam, những ngày tác nghiệp giữa mênh mông biển nước ấy là một ký ức đầy ám ảnh nhưng cũng lấp lánh tình người.

Không dùng mệnh lệnh mà dùng sự thấu hiểu khi tổ chức tác nghiệp ở vùng rốn lũ

Nếu phóng viên là những người xông pha nơi tuyến đầu, thì những thành viên tại Phòng Thời sự (VTV8) tại Trung tâm THVN khu vực Miền Trung - Tây Nguyên, trong đó có nhà báo La Vĩnh Lộc - Trưởng phòng Thời sự, chính là "kiến trúc sư" đứng sau giúp đưa các phóng sự gửi tới khán giả khắp cả nước. Với anh, quy trình "phản ứng nhanh" của đơn vị không chỉ là nghiệp vụ, mà còn là ý thức trách nhiệm với người dân miền Trung – nơi thường xuyên chịu thiệt hại do bão lũ.

Nhà báo La Vĩnh Lộc chia sẻ, miền Trung vừa trải qua những đợt thiên tai hết sức khắc nghiệt với mưa lớn kéo dài, sạt lở đất, lũ quét diễn ra ở nhiều nơi. Trong bối cảnh đó, vấn đề “phản ứng nhanh” của Phòng Thời sự, Trung tâm THVN khu vực Miền Trung - Tây Nguyên không chỉ là quy trình nghiệp vụ, mà là sự xác định rõ trách nhiệm. Mục tiêu của họ là phản ánh sớm nhất trước khi thiên tai ập đến để dự báo, cảnh báo, sau đó là các phương án ứng phó của địa phương để huy động dân đi sơ tán, nhằm giảm thiểu nhất những thiệt hại mà con người có thể phòng tránh ngay từ đầu.

“Về công tác tổ chức, sau khi họp Hội đồng tin tức với Ban Thời sự, Đài THVN, chúng tôi quan tâm nhất là việc dự báo, cảnh báo khí tượng, bản đồ mưa, mực nước các hồ đập và các công văn chỉ đạo của địa phương." - nhà báo Vĩnh Lộc nói - “Nguyên tắc của chúng tôi là đi trước một bước – thông tin trước khi bão vào, để chính quyền và người dân có thêm thời gian chuẩn bị. Khi có tình huống cấp thiết, nghiêm trọng, VTV8 đã tăng cường phóng viên vùng an toàn để bổ sung lực lượng cho vùng thiên tai, đảm bảo điểm nóng không bị bỏ trống, nhưng vẫn giữ nguyên tắc an toàn cho phóng viên”.

Áp lực tại "đầu não" của phòng Thời sự cũng vô cùng căng thẳng. Thông tin đóng vai trò vô cùng quan trọng để có quyết định đúng, điều phối phóng viên. Khi thiên tai ập đến, người dân đang cần hỗ trợ, thì mỗi bản tin phát sóng, mỗi hình ảnh từ hiện trường đều là “cây cầu” để các lực lượng tiếp cận nhanh hơn với bà con. Một tin bài lên sóng nhưng đằng sau đó là cả hệ thống vận hành với nhịp độ cực kỳ căng thẳng. Khối Thư ký – Biên tập và bộ phận Vỏ bản tin phải làm việc với cường độ rất cao. Sự nhịp nhàng của toàn bộ bộ máy là yếu tố sống còn. Chỉ cần một mắt xích trục trặc, công sức của cả tập thể có thể trở thành “công cốc”.

“Điều khiến tôi trăn trở nhất không phải là áp lực tin nóng hay độc quyền, mà là áp lực trách nhiệm với sự an toàn của anh em. Tôi từng là phóng viên hiện trường, tôi hiểu quá rõ cảm giác phải chạy đua với thời gian, vừa tác nghiệp vừa đối mặt nguy hiểm” - nhà báo Vĩnh Lộc chia sẻ tiếp - “Một áp lực nữa đó là sự đồng cảm, thấu hiểu để giao việc. Tôi hiểu rằng phóng viên hiện trường rất áp lực về thời gian và tiến độ tin bài. Chúng tôi phải cập nhật liên tục khi cao điểm. Cách một giờ đồng hồ là lên sóng một bản tin, xen kẽ Bản tin của VTV8 và các bản tin VTV1. Không chỉ đưa tin nhanh, phóng viên hiện trường còn phản ánh phóng sự sâu cho các bản tin chính. Trưởng thành từ phóng viên hiện trường nên chúng tôi quá thấu hiểu, vì vậy, áp lực của người điều hành đó là làm thế nào để không dùng mệnh lệnh mà phóng viên vẫn phải thực hiện tốt nhiệm vụ mà mình giao. Nếu người điều hành không chia sẻ mà ra chỉ đạo áp đặt, chắc chắn tinh thần anh em bị ảnh hưởng”.

Giữa lúc mưa lũ đang gây thiệt hại nặng nề tại nhiều tỉnh thành miền Trung - Tây Nguyên, trên không gian mạng, hàng loạt video, hình ảnh được dựng bằng công nghệ AI cùng nhiều tin đồn thất thiệt như vỡ đập, thiệt hại hàng chục ngàn người hay khu vực chưa được cứu trợ… liên tục xuất hiện và lan truyền với tốc độ chóng mặt. Tất cả đều đã được cơ quan chức năng xác minh là không có thật. Những đoạn clip kêu cứu, nhà bị lũ cuốn được cắt ghép tinh vi, khiến cộng đồng hiểu sai về mức độ thiệt hại, gây hoang mang và cản trở lực lượng cứu hộ. 

Trong bối cảnh ấy, bài học lớn nhất của VTV8 là phải giữ kỷ luật thẩm định nguồn tin ở mức tuyệt đối, đặc biệt trong thời điểm hỗn loạn thông tin. Nhà báo La Vĩnh Lộc khẳng định nguyên tắc rất rõ ràng của Phòng Thời sự: “Không đưa tin nhanh hơn bằng mọi giá - chỉ đưa tin đúng bằng mọi cách. Chúng tôi chỉ phát sóng khi đã chắc chắn 100% rằng thông tin đó không gây hiểu lầm, không tạo thêm lo lắng không đáng có cho người dân”. 

Những dòng tin nhắn cầu cứu và nước mắt sau ống kính của nữ phóng viên VTV

Với phóng viên Nguyên Linh - người trực tiếp tác nghiệp ở vùng rốn lũ, những ngày tác nghiệp giữa mênh mông biển nước ấy là một ký ức đầy ám ảnh nhưng cũng lấp lánh tình người. "Chưa bao giờ tôi chứng kiến một đợt lũ kinh hoàng đến vậy" - chị Nguyên Linh mở đầu câu chuyện bằng sự thảng thốt vẫn còn nguyên vẹn - “Thực sự kinh hoàng vì nước lên quá nhanh trong quá trình chúng tôi đi tác nghiệp. Chiều hôm trước, khi có thông báo lũ về, tôi thấy nước sông vẫn còn thấp. Nhưng chỉ vài tiếng đồng hồ sau, trong đêm và đến sáng hôm sau, nước đã ngập trắng rất nhiều nơi. Tôi cảm thấy vô cùng bất ngờ. Điều khiến tôi lo lắng nhất khi chứng kiến cơn lũ lịch sử này chính là những tin nhắn trong điện thoại. Rất nhiều người dân nhắn đến nhờ tôi gọi lực lượng cứu hộ vì người thân của họ, hoặc chính họ, đang mắc kẹt trong dòng nước dữ giữa đêm tối. Những cuộc gọi cầu cứu đó thực sự là nỗi ám ảnh rất lớn đối với tôi”.

Tác nghiệp trong điều kiện bình thường đã khó, giữa tâm lũ khi điện mất, sóng mạng chập chờn lại càng là một cuộc chiến sinh tồn. Phóng viên Nguyên Linh chia sẻ, yêu cầu tối thượng lúc này là an toàn cho con người và thiết bị. Bởi nếu máy quay hỏng, mọi nỗ lực ghi lại hình ảnh hiện trường, sự khốc liệt của thiên tai hay công tác cứu hộ đều trở nên vô nghĩa.

“Cái khó đặc biệt trong đợt này là không có điện, không có mạng. Câu hỏi đặt ra là làm sao tác nghiệp nhanh nhất? Hầu như tôi và quay phim phối hợp sử dụng điện thoại và máy quay để làm tất cả. Tôi đã cài đặt sẵn các phần mềm cần thiết nên chỉ cần quay, phỏng vấn, rồi dựng phóng sự và đọc lời bình ngay trên điện thoại” - phóng viên Nguyên Linh kể lại.

“Cuộc tác nghiệp trong mưa lũ đòi hỏi chúng tôi phải di chuyển như một con thoi. Quay và dựng xong là buộc phải chạy đi tìm những nơi cao ráo, không bị ngập để bắt sóng wifi gửi hình về nhanh nhất. Có những ngày bản tin lên liên tục – từ 6 giờ sáng, 9 giờ, 12 giờ, 16 giờ, Việt Nam hôm nay đến bản tin 19 giờ – bắt buộc chúng tôi phải chạy đua để kịp thời cập nhật hình ảnh lũ lên hay nỗ lực cứu hộ. Để tác nghiệp hiệu quả trong điều kiện khó khăn, nếu biết sử dụng công nghệ phù hợp thì sẽ phát huy hiệu quả vô cùng lớn. Đặc biệt, nhóm phóng viên tôi cũng cảm ơn lãnh đạo VTV đã quan tâm, hỗ trợ nhóm kịp thời và thuận lợi rất nhiều trong lần tác nghiệp bão 13. Với mức độ tàn phá bão vô cùng lớn thì vùng chúng tôi đến không có sóng, không điện. Đi bộ xa, mất nhiều thời gian….Có những thời điểm chúng tôi không liên được với mọi người. Trước trước khó khăn này, ngay lập tức lãnh đạo VTV đã cho điều xe vệ tính để chúng tôi thuận lợi đưa hình về Hà Nội nhanh hơn và các cuộc Live U thuận lợi”.

“Trong đợt này tôi và đồng nghiệp quay phim không hề có kịch bản trước. Chúng tôi đi và phản ứng theo thực tế, đến nơi nào sẽ phản ánh câu chuyện ở nơi đó. Có tình huống khi nghe tin dân báo một địa điểm đang ngập sâu, tôi muốn vào quay nhưng không thể tiếp cận vì giao thông bị chia cắt hoàn toàn. Việc di chuyển quãng đường 30km lúc đó là bất khả thi, giao thông trên quốc lộ gần như tê liệt. Lúc ấy, bắt buộc chúng tôi phải xoay sở sang tình huống khác: chọn một địa điểm khác dễ tiếp cận hơn nhưng vẫn phản ánh được hình ảnh lũ một cách chân thực nhất. Trong lũ dữ, chúng ta phải luôn đặt ra các tình huống và biết cách xoay sở để tác nghiệp nhanh và hiệu quả, chứ không thể cố chấp đi vào nơi không thể tiếp cận”.

Người ta thường nói về sự dấn thân, sự gan dạ của phóng viên chiến trường, nhưng ít ai nhắc đến những chấn thương tâm lý mà họ phải gánh chịu. Với phóng viên Nguyên Linh, chị thừa nhận mình đã có những lúc sang chấn nhẹ sau chuyến đi. “Thú thật, đợt này tôi cũng bị sang chấn tâm lý một chút. Thấy mất mát quá nhiều, phỏng vấn người dân thấy họ khóc là tôi cũng khóc theo, về dựng phóng sự xem lại hình ảnh, tôi vẫn khóc. Những hình ảnh phóng viên quay được vô cùng chân thực và luôn đau đáu trong tôi. Nỗi buồn cứ trải dài và đi theo tôi cho đến tận bây giờ. Dù khi trả lời phỏng vấn này, lũ đã qua được một tuần, nhưng những mất mát vẫn còn hiện diện rất nhiều. Để trở về nhịp sống bình thường ngay lập tức là rất khó”, chị bộc bạch.

Phóng viên Nguyên Linh cho hay bản thân gia đình chị cũng chịu thiệt hại về tài sản, nên khi đứng trước những người dân vừa mất trắng cơ nghiệp, chị không chọn cách phỏng vấn truy vấn. Thay vào đó, chị chọn cách lắng nghe và thấu hiểu. Tuy nhiên, giữa bức tranh xám xịt của vùng lũ, vẫn có những tia hy vọng lấp lánh. Đó là hình ảnh các chiến sĩ công an, quân đội và tình nguyện viên dầm mình trong nước đưa từng cụ già, em nhỏ đến nơi an toàn. "Những em bé được ủ ấm sau khi thoát khỏi dòng nước lạnh giá chính là động lực để chúng tôi tin rằng, chúng ta sẽ cùng nhau vượt qua cơn lũ dữ này”, phóng viên Nguyên Linh xúc động nói.

Khép lại hành trình đầy gian nan, nữ phóng viên của VTV8 đã đúc kết những kinh nghiệm xương máu cho các phóng viên trẻ. Đó là bài học về sự chuẩn bị kỹ lưỡng, từ thiết bị, phương án tác nghiệp khi mất điện cho đến kỹ năng sinh tồn. Nhưng quan trọng hơn cả là kỹ năng khai thác thông tin. "Người dân chính là kênh thông tin nhanh và chính xác nhất", chị Nguyên Linh nhấn mạnh. Và có lẽ, chính sự gần gũi, tin cậy và biết "đau cùng nỗi đau của dân" ấy đã giúp những phóng viên như chị Nguyên Linh có được những thước phim chân thực nhất, chạm đến trái tim khán giả cả nước.