Ảnh: Sở Y tế Hà Nội
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi trẻ em dành nhiều thời gian cho học tập, sử dụng thiết bị điện tử và ít vận động ngoài trời, tỷ lệ mắc các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, loạn thị ngày càng gia tăng. Đây không chỉ là vấn đề y tế học đường mà đã trở thành mối quan tâm lớn về sức khỏe cộng đồng, đòi hỏi sự chung tay của gia đình, nhà trường và ngành Y tế để bảo vệ thị lực cho thế hệ tương lai.
Ths.Bs Vũ Bích Ngọc - Phó Trưởng khoa Khám bệnh, Bệnh viện Mắt Hà Nội cho biết: Tỷ lệ mắc tật khúc xạ, đặc biệt là cận thị, tăng nhanh trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Các phân tích dịch tễ học dự báo khoảng 50% dân số thế giới sẽ bị cận thị vào năm 2050, trong đó khoảng 10% là cận thị nặng làm tăng nguy cơ biến chứng võng mạc, glôcôm, thể thủy tinh… Tốc độ gia tăng này được xem là sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và môi trường sống hiện đại, trong đó lối sống học tập căng thẳng, thiếu hoạt động ngoài trời và sử dụng nhiều thiết bị điện tử được coi là tác động lớn nhất.
Trong thời gian đại dịch COVID-19, giai đoạn học trực tuyến và ở nhà nhiều làm dịch chuyển khúc xạ theo hướng cận thị hóa và tăng 1,4 - 3 lần tỷ lệ mắc cận thị ở trẻ 6-8 tuổi trong năm 2020. Như vậy, tác động lớn nhất hiện nay đến sự bùng nổ tật khúc xạ ở trẻ em là môi trường học tập - sinh hoạt thiếu thời gian hoạt động ngoài trời và quá nhiều thời gian nhìn gần. Đây cũng là nhóm yếu tố có thể can thiệp được để bảo vệ đôi mắt trẻ thơ.
Yếu tố di truyền đúng là quan trọng, nhưng không thể giải thích sự bùng nổ cận thị chỉ trong vài thập kỷ. Chính môi trường học tập và lối sống sinh hoạt hiện đại mới là "chất xúc tác" khiến tỷ lệ cận thị tăng nhanh, đặc biệt ở châu Á. Trẻ em có cường độ học tập cao, thời gian nhìn gần kéo dài. Các nghiên cứu cho thấy mỗi giờ đọc - viết hoặc nhìn gần mỗi ngày làm tăng nguy cơ cận thị thêm 2%.
Theo Ths.Bs Vũ Bích Ngọc, trẻ học trong phòng kín, dùng ánh sáng nhân tạo, ít được tiếp xúc với ánh sáng ngoài trời. Trong khi đó, ánh sáng mặt trời kích thích võng mạc tiết dopamine - một chất bảo vệ giúp ức chế sự kéo dài trục nhãn cầu, cơ chế sinh học chính của cận thị. Nhiều trẻ hiện nay ít vận động thể chất, thay vào đó là dành thời gian rảnh cho tivi, điện thoại, iPad. Môi trường học tập và sinh hoạt quyết định rất lớn đến sự gia tăng tật khúc xạ. Trẻ càng học tập căng thẳng, tiếp xúc màn hình nhiều, thiếu ánh sáng tự nhiên và ít vận động ngoài trời, thì nguy cơ cận thị càng cao. Điều này giải thích vì sao cùng một yếu tố di truyền, nhưng ở những quốc gia và gia đình có môi trường sống lành mạnh, trẻ vẫn duy trì được thị lực tốt hơn.
Việc sử dụng thiết bị điện tử là một yếu tố môi trường quan trọng thúc đẩy gia tăng tật khúc xạ, đặc biệt là cận thị học đường. Một phân tích gộp gần đây cho thấy: trẻ dành mỗi giờ/ngày cho thiết bị điện tử thì nguy cơ mắc cận thị tăng thêm khoảng 2%. Khi thời gian này vượt quá 3 giờ/ngày, nguy cơ gần như tăng gấp đôi. Các nghiên cứu ghi nhận khi trẻ dùng thiết bị điện tử thường có khoảng cách nhìn gần hơn bình thường, khiến mắt phải điều tiết nhiều hơn, làm tăng gánh nặng lên thể thủy tinh và cơ thể mi, đây là yếu tố nguy cơ gây cận thị.
Bên cạnh đó, khi tập trung vào màn hình, tần số chớp mắt giảm, làm bốc hơi nước mắt nhanh hơn, gây khô mắt. Đây không chỉ ảnh hưởng thị lực tạm thời mà còn khiến trẻ mỏi mắt, chảy nước mắt sống, đau đầu, làm giảm khả năng tập trung học tập. Tiếp xúc quá sớm và thường xuyên với thiết bị điện tử có thể coi là một trong những nguyên nhân hàng đầu góp phần làm tăng tỷ lệ cận thị ở trẻ hiện nay. Vì vậy, cần quản lý thời gian màn hình hợp lý (dưới 2 giờ/ngày), đồng thời khuyến khích trẻ ra ngoài trời ít nhất 2 giờ mỗi ngày để cân bằng.
Ths.Bs Vũ Bích Ngọc cũng cho biết: Hai yếu tố dinh dưỡng và vận động ngoài trời thường ít được chú ý, nhưng trên thực tế lại đóng vai trò bổ trợ rất quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì sức khỏe thị giác cho trẻ. Dinh dưỡng là nền tảng cho sự phát triển thị lực. Mắt cần một số vi chất như vitamin A (cà rốt, bí đỏ...), vitamin C (cam, bưởi...), omega-3 (cá hồi, cá thu…), kẽm (hàu…). Các chất này giúp bảo vệ giác mạc, võng mạc, tốt cho sự phát triển thị giác.
Ngoài ra, vận động và thời gian hoạt động ngoài trời là biện pháp hiệu quả và có bằng chứng khoa học rõ ràng để phòng ngừa và giúp làm chậm quá trình cận thị. Các nghiên cứu tại một số quốc gia và vùng lãnh thổ cho thấy: trẻ dành ≥ 2 giờ/ngày hoạt động ngoài trời giảm đáng kể nguy cơ mắc cận so với nhóm ít ra ngoài. Tóm lại, dinh dưỡng tốt giúp "xây nền" cho đôi mắt khỏe mạnh, trong khi vận động ngoài trời chính là "lá chắn tự nhiên" hiệu quả nhất hiện nay chống lại cận thị học đường.
Bình luận (0)