Cấp sổ đỏ tại xã phường: Gần dân, giảm thủ tục, thêm trách nhiệm cho chính quyền cơ sở

Người dân được hướng dẫn tận tình khi đến giao dịch tại UBND phường.

Đây là bước cải cách hành chính mang tính đột phá, góp phần rút ngắn quy trình, giảm phiền hà và nâng cao chất lượng phục vụ người dân ngay tại cơ sở. Tuy nhiên, quá trình thực hiện cũng bộc lộ một số thách thức về năng lực cán bộ, dữ liệu đất đai và hạ tầng công nghệ cần tiếp tục được tháo gỡ.

Hồ sơ xử lý tại chỗ, thủ tục rút ngắn gần một nửa

Theo Nghị định 151/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu được phân cấp từ UBND cấp huyện về Chủ tịch UBND cấp xã, phường. Việc phân cấp này nằm trong tổng thể cải cách hành chính theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp tại Hà Nội, nhằm cụ thể hóa chủ trương tinh gọn bộ máy, rõ người, rõ việc và phục vụ nhân dân tốt hơn.

Với cơ chế mới, người dân chỉ cần nộp hồ sơ trực tiếp hoặc qua Cổng dịch vụ công tại xã, phường nơi có đất. Cán bộ địa chính xác minh hiện trạng, niêm yết công khai trong 15 ngày, sau đó chuyển thông tin cho cơ quan thuế. Sau khi hoàn tất nghĩa vụ tài chính, Chủ tịch UBND xã, phường sẽ cấp sổ đỏ trong 3 ngày làm việc. Toàn bộ quy trình chỉ còn tối đa 20 ngày - giảm gần một nửa so với trước đây.

Ghi nhận thực tế tại nhiều địa phương như Tây Mỗ, Vĩnh Hưng, Dương Nội… cho thấy sự chuyển biến rõ rệt trong tiếp nhận và xử lý hồ sơ đất đai ngay từ những ngày đầu thực hiện. Cán bộ địa chính được bố trí trực tại bộ phận một cửa, hướng dẫn chi tiết cho người dân, tiếp nhận đầy đủ hồ sơ và thực hiện rà soát hiện trạng ngay trong ngày.

Ông Nguyễn Tiến Hùng, Phó Chủ tịch UBND phường Tây Mỗ cho biết, việc phân cấp đã giúp phường chủ động xử lý nhiều hồ sơ đất đai tồn đọng. Những trường hợp có đủ điều kiện pháp lý sẽ được giải quyết nhanh gọn; hồ sơ có vướng mắc sẽ được cán bộ chuyên môn hỗ trợ hướng dẫn bổ sung.

Chị Nguyễn Thị Anh, người dân tổ Phú Hà (Tây Mỗ), chia sẻ: "Tôi đến làm hồ sơ cấp sổ đỏ và được cán bộ hướng dẫn tận tình. Không phải lên quận như trước, đỡ mất thời gian, lại được giải quyết ngay tại địa phương mình sinh sống".

Tại phường Vĩnh Hưng (Hà Nội), Chủ tịch UBND phường Phạm Hải Bình cho biết: "Ngay từ ngày đầu triển khai, chúng tôi đã quán triệt cán bộ làm đúng quy định, không gây khó cho người dân". Theo đó, hồ sơ cấp sổ đỏ lần đầu được xử lý trong 3 ngày làm việc; đăng ký quyền sử dụng đất lần đầu trong 17 ngày; cấp đổi sổ đỏ từ 5 đến 10 ngày, tùy trường hợp.

Ông Nguyễn Hồng Linh, trú tại ngõ 150/50 phố Tân Khai (Vĩnh Hưng), đánh giá việc làm thủ tục nay đã thuận tiện hơn: "Không cần xin giấy xác nhận không có tranh chấp hay phù hợp quy hoạch như trước. Cán bộ phường tự xác minh theo cơ chế hậu kiểm, đỡ phiền hà".

Còn nhiều nút thắt cần tháo gỡ

Bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, việc phân cấp thẩm quyền cấp sổ đỏ lần đầu về xã, phường cũng cho thấy nhiều khó khăn trong quá trình triển khai. Trước hết là vấn đề năng lực cán bộ. Không phải địa phương nào cũng có đội ngũ địa chính am hiểu pháp luật đất đai và có đủ kinh nghiệm xử lý các tình huống phức tạp. Một số xã, phường mới được thành lập sau sáp nhập vừa thiếu nhân lực, vừa thiếu cơ sở dữ liệu, khiến việc xử lý hồ sơ gặp không ít trở ngại.

Thực tế cho thấy, nhiều hồ sơ cấp sổ đỏ liên quan đến đất chưa có giấy tờ rõ ràng, đất sử dụng ổn định nhưng chưa được đăng ký, hoặc có tranh chấp. Những trường hợp như vậy đòi hỏi cán bộ địa chính không chỉ nắm chắc quy định pháp luật mà còn phải có kỹ năng vận động, hòa giải và phối hợp tốt với tổ dân phố, khu dân cư để xác minh nguồn gốc sử dụng đất.

Một khó khăn khác là vấn đề dữ liệu đất đai chưa đồng bộ. Dù Hà Nội đang đẩy mạnh số hóa bản đồ địa chính và cơ sở dữ liệu đất đai, nhưng tại nhiều địa phương, hồ sơ giấy còn rời rạc, bản đồ không cập nhật, một số thông tin từ cấp huyện chưa được bàn giao đầy đủ về cấp xã. Điều này khiến cán bộ cấp cơ sở gặp khó khăn trong tra cứu, đối chiếu và xử lý hồ sơ.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, chuyên gia trong lĩnh vực pháp luật đất đai, nhận định: "Việc phân cấp thẩm quyền cấp sổ đỏ về xã, phường là hoàn toàn đúng đắn và phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp. Tuy nhiên, đi kèm với phân cấp phải là tăng cường đào tạo, hướng dẫn nghiệp vụ và kiểm tra, giám sát thường xuyên. Nếu không, rất dễ xảy ra tình trạng cán bộ cơ sở lúng túng, thậm chí vi phạm nếu xử lý sai quy định".

Luật sư Bùi Quốc Tuấn cũng cảnh báo, việc giao thẩm quyền quá lớn cho cấp xã mà thiếu giám sát sẽ dẫn tới nguy cơ phát sinh tiêu cực, nhũng nhiễu, đặc biệt trong các giao dịch liên quan nhà đất vốn nhạy cảm. Ông Tuấn cho rằng, cần thiết lập cơ chế phản hồi và khiếu nại minh bạch để người dân có thể giám sát và bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.

Kết hợp công nghệ số để nâng cao chất lượng phục vụ

Cùng với cải cách thủ tục hành chính, Hà Nội đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết các thủ tục đất đai. Tại một số địa phương như phường Cửa Nam, UBND phường đã đưa vào vận hành robot trợ lý tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) để hỗ trợ tra cứu thông tin, phát số tự động và hướng dẫn người dân khai báo thủ tục hành chính. Việc áp dụng công nghệ giúp giảm áp lực cho cán bộ tiếp dân, đồng thời tăng trải nghiệm thân thiện, minh bạch cho người dân.

Theo một đại diện lãnh đạo UBND TP Hà Nội, trong ba tuần đầu triển khai mô hình chính quyền hai cấp, toàn thành phố đã tiếp nhận hơn 66.000 hồ sơ hành chính tại cấp xã/phường, trong đó thủ tục liên quan đất đai chiếm hơn 30%. Phần lớn hồ sơ được xử lý đúng hạn, nhiều nơi đạt tỷ lệ hài lòng cao từ người dân.

Theo đánh giá từ Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, để triển khai hiệu quả lâu dài, thành phố cần tiếp tục hoàn thiện cơ sở dữ liệu đất đai, kết nối liên thông với dữ liệu dân cư, dữ liệu thuế và hệ thống dịch vụ công quốc gia. Việc này không chỉ giúp rút ngắn thời gian xử lý mà còn góp phần xây dựng nền hành chính số thống nhất, đồng bộ và hiện đại.

Việc cấp sổ đỏ tại xã, phường là minh chứng rõ nét cho tinh thần cải cách hành chính của Hà Nội trong giai đoạn mới. Khi thủ tục hành chính được đưa về gần dân hơn, minh bạch hơn và có sự kiểm soát rõ ràng, người dân sẽ được thụ hưởng sự thực chất của cải cách, không chỉ trên giấy tờ.