Cạnh tranh công nghệ Mỹ - Trung sau thỏa thuận thương mại

Tín hiệu tích cực từ đàm phán Mỹ- Trung với lĩnh vực công nghệ

Cái bắt tay giữa lãnh đạo của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, dù đã diễn ra từ hơn một tuần trước, nhưng vẫn rất "nóng" do sức ảnh hưởng của nó với kinh tế toàn cầu nói chung. Trong tuần này, hai nước đã đồng loạt công bố các lệnh nhằm gia hạn thỏa thuận thuế quan tạm thời thêm một năm, cụ thể hóa những nội dung được đề cập trong cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 30/10.

Bên cạnh đó, nhiều kết quả khác từ cuộc đàm phán cũng đã được giới phân tích "mổ xẻ", mà công nghệ là một trong những lĩnh vực được theo dõi hàng đầu. Thông tin đáng chú ý nhất, đó chính là những nhượng bộ của Trung Quốc trong vấn đề đất hiếm và các khoáng sản quan trọng. Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết, nước này sẽ tạm hoãn thực thi các biện pháp siết chặt kiểm soát đất hiếm nghiêm ngặt công bố đầu tháng 10 trong vòng một năm - một trong những nguyên nhân đẩy căng thẳng giữa hai nước tăng cao thời gian ngay trước thềm cuộc gặp.

Về phía Mỹ, nước này cũng tạm hoãn một năm việc áp dụng quy định bổ sung nhằm mở rộng phạm vi Danh sách hạn chế thương mại, vốn đã bao gồm nhiều công ty công nghệ lớn của Trung Quốc như Huawei, ZTE hay SMIC. Phía Trung Quốc cũng nới lỏng hạn chế xuất khẩu sản phẩm lưỡng dụng, chủ yếu là về bán dẫn với một loạt các công ty của Mỹ, đồng thời cấp phép xuất khẩu trở lại một số sản phẩm của Nexperia - tên tuổi hàng đầu về chip bán dẫn phổ thông cho nhiều lĩnh vực như ô tô.

Mỹ - Trung Quốc gia tăng kiểm soát công nghệ trong nước

Nếu có thể tổng kết về những gì liên quan đến công nghệ tại trong đàm phán Mỹ - Trung đến thời điểm này thì đó là ngoài đất hiếm, hai nước hầu như chưa có những sự nhượng bộ đáng kể nào lẫn nhau. Thậm chí ở chiều ngược lại, cả phía Mỹ lẫn Trung Quốc đều đã gia tăng các biện pháp kiểm soát với phát triển công nghệ trong nước.

Mỹ hiện không có kế hoạch cho phép tập đoàn công nghệ Nvidia bán thế hệ chip trí tuệ nhân tạo (AI) tiên tiến nhất của mình - Blackwell - cho Trung Quốc. Tổng thống Mỹ Donald Trump từng tuyên bố, những con chip tiên tiến nhất do công ty có giá trị lớn nhất thế giới sản xuất sẽ chỉ dành cho các doanh nghiệp Mỹ và không được xuất khẩu sang Trung Quốc hay các quốc gia khác. Thậm chí theo nguồn tin của trang The Information, Nhà Trắng cũng đã chỉ thị cho các cơ quan liên bang không cấp phép xuất khẩu với dòng chip AI hiệu năng thấp hơn mang tên B30A của Nvidia.

Trong khi đó, Trung Quốc cũng đang hướng tới tương lai không cần sử dụng chip AI nhập khẩu. Chính phủ nước này đã ban hành chỉ thị yêu cầu các dự án trung tâm dữ liệu mới có vốn Nhà nước chỉ được sử dụng chip AI sản xuất nội địa. Trong những tuần gần đây, các cơ quan quản lý của Trung Quốc đã yêu cầu các trung tâm dữ liệu có tiến độ hoàn thành dưới 30% phải gỡ bỏ tất cả chip nước ngoài đã lắp đặt, hoặc hủy bỏ kế hoạch mua, trong khi các dự án ở giai đoạn cao hơn sẽ được quyết định theo từng trường hợp cụ thể. Động thái này có thể là một trong những bước đi cứng rắn nhất từ trước đến nay của Trung Quốc nhằm loại bỏ công nghệ nước ngoài khỏi cơ sở hạ tầng quan trọng.

Động thái của Chính phủ Trung Quốc cũng được xem là có thể sẽ dập tắt hy vọng của Nvidia về việc giành lại thị phần tại Trung Quốc, đồng thời tạo thêm cơ hội cho các đối thủ trong nước, trong đó có tập đoàn Huawei, để tăng doanh số bán chip nội địa.

Dù hai nước đã đạt thỏa thuận tạm thời về đất hiếm, giới chức Mỹ đang tiếp tục các nỗ lực nhằm tự chủ chuỗi cung ứng mặt hàng quan trọng này. Trong tuần trước, một thỏa thuận công - tư trị giá tới 1,4 tỷ USD đã được công bố nhằm đầu tư cho hai startup của Mỹ về khai thác và tinh chế đất hiếm, với kỳ vọng thúc đẩy sản lượng vật liệu đất hiếm tại nước này trong những năm tới.

CEO Nvidia cảnh báo về tương lai cuộc đua AI Mỹ - Trung Quốc

Có thể thấy, dù có những sự hạ nhiệt căng thẳng, cả Mỹ và Trung Quốc đều giữ lập trường là sẽ tiếp tục củng cố nguồn lực riêng của mình nhằm cạnh tranh chiến lược về công nghệ trong thời gian tới - đặc biệt là ở những lĩnh vực then chốt như trí tuệ nhân tạo AI.

Nvidia - tập đoàn vừa đạt cột mốc vốn hóa 5.000 tỷ USD nhờ vào sự bùng nổ của lĩnh vực chip AI chính là một trong những cái tên ở trung tâm của cuộc cạnh tranh này.

Trong một phát biểu này được đăng tải trên tài khoản mạng xã hội chính thức của hãng, CEO Jensen Huang đã tuyên bố rằng, Trung Quốc chỉ "vài phần nghìn giây" phía sau Mỹ trong cuộc đua AI. Để chiến thắng, Mỹ cần phải "đi trước" và cố gắng giành lấy sự ủng hộ từ các nhà phát triển toàn cầu.

Tuyên bố này của ông Jensen Huang thậm chí được cho là đã "giảm tông" so với một phát biểu ngay trước đó của ông với tờ Financial Times, trong đó CEO của Nvidia nói rằng "Trung Quốc có thể giành chiến thắng cuộc đua AI" nhờ vào các lợi thế nguồn lực và thái độ tiếp cận cởi mở hơn so với các nước phương Tây, trong đó có Mỹ.

Doanh nghiệp trước rủi ro "chia tách" công nghệ Mỹ - Trung Quốc

Phát biểu của vị CEO Nvidia mang đến một thông điệp cảnh báo với Mỹ về bước tiến mạnh mẽ của Trung Quốc trong cuộc đua AI. Nhưng mặt khác, nó cũng ngầm thể hiện một thách thức đang gia tăng - đó là để đi trước trong cuộc đua AI và công nghệ cao nói chung, hai nền kinh tế hàng đầu thế giới đã và đang theo đuổi những chiến lược khác biệt, thậm chí trái ngược nhau. Từ đó, rủi ro "chia tách" hệ sinh thái công nghệ giữa hai bên đang gia tăng hơn với các doanh nghiệp - nhất là những tên tuổi hiện diện toàn cầu như Nvidia.

Trên quy mô toàn cầu, Nvidia vẫn đang là cái tên thống trị thị trường chip hiệu năng cao cho trí tuệ nhân tạo AI. Nhưng trong năm nay, những căng thẳng do hạn chế xuất khẩu chip của Mỹ và động thái đáp trả từ phía Trung Quốc, đã khiến lợi thế này của hãng hoàn toàn "bốc hơi" tại thị trường tỷ dân.

Ông Jensen Huang - Giám đốc điều hành Nvidia nêu ý kiến: "Ở thời điểm này, chúng tôi đã mất hoàn toàn thị phần tại Trung Quốc, từ 95% về 0. Tôi không nghĩ có chuyên gia chính sách nào lại ủng hộ để thị phần của doanh nghiệp Mỹ rơi về 0 tại thị trường hàng đầu thế giới".

Trong khi đó, dù không được tiếp cận với các dòng chip hàng đầu từ doanh nghiệp Mỹ, Trung Quốc đang nỗ lực thay thế bằng những giải pháp sử dụng chip nội địa - chẳng hạn dòng chip mới của Huawei được thiết kế để liên kết nhiều con chip thành các "cụm xử lý" AI hiệu suất cao, với ưu thế về mạng lưới kết nối và năng lượng.

Ông Brady Wang - Chuyên gia phân tích lĩnh vực bán dẫn, Hãng nghiên cứu Counterpoint Research nhận định: "Chiến lược của Trung Quốc dựa trên kết nối cáp quang để truyền dữ liệu nhanh giữa các cụm lớn. Dù các con chip này tiêu thụ năng lượng lớn hơn chip của Nvidia, nhưng nước này lại sở hữu nguồn điện năng dồi dào, giá rẻ. Như vậy, chiến lược này rất phù hợp với các thế mạnh của Trung Quốc, trong khi không yêu cầu sử dụng các dòng chip cao cấp của nước ngoài".

Không chỉ với Nvidia, các rào cản chính sách gia tăng cũng khiến ngày càng nhiều doanh nghiệp quốc tế lo ngại về rủi ro chia tách công nghệ Mỹ-Trung. ASML - hãng thiết bị chip số 1 thế giới của Hà Lan đã dự báo tỷ lệ doanh thu từ thị trường Trung Quốc giảm gần một nửa xuống mức 20%, do các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Mỹ. Hồi tháng 10, ngành ô tô cũng dấy lên nhiều lo ngại về nguy cơ gián đoạn sản xuất do thiếu hụt chip của Nexperia, dù tình hình đã phần nào hạ nhiệt sau động thái nới lỏng của Trung Quốc.

Theo các chuyên gia, việc thỏa thuận tạm thời Mỹ - Trung Quốc "để ngỏ" vấn đề công nghệ có thể tạo thêm những bất định với các doanh nghiệp trong thời gian tới.

Ông Heron Lim - Chuyên gia kinh tế Trung Quốc, Trường Kinh doanh ESSEC nhận định: "Vẫn còn những vấn đề chưa được đưa vào thỏa thuận chính thức, dù hai nước đã tuyên bố sẽ hợp tác để giải quyết, chẳng hạn như thỏa thuận của TikTok… Về nguồn cung các sản phẩm công nghệ như chip Nvidia, dù sẽ có những hạn chế được nới lỏng, các doanh nghiệp chắc chắn sẽ có những lo ngại liệu rằng liệu nguồn cung có thể được duy trì nếu căng thẳng leo thang trong tương lai hay không".

Các chuyên gia cũng cho rằng, nhiều doanh nghiệp công nghệ, dù "thở phào" khi biến động thuế quan hạ nhiệt, vẫn sẽ duy trì tâm lý thận trọng trong thời gian tới, nhằm chờ đợi cục diện rõ ràng hơn về công nghệ giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới.