Bước qua cánh cổng thời gian, gặp lại hoàng cung xưa

Cung Nam Phương hoàng hậu.

Một sáng sương giăng trên đồi thông Đà Lạt, tôi men theo con đường lát đá uốn lượn dẫn lên Cung Nam Phương Hoàng hậu - nơi trưng bày những báu vật từng thuộc về triều đình nhà Nguyễn. Tôi có cảm giác như mình sắp bước qua cánh cổng thời gian, trở về không khí hoàng cung của hơn một thế kỷ trước.

Cánh cửa quá khứ mở ra từ một cung điện xưa

Cung Nam Phương nằm ẩn mình yên tĩnh, sau Bảo tàng Lâm Đồng - một tòa biệt thự ba tầng cổ kính được xây dựng từ những năm 1930, nay phủ lên mình lớp rêu phong của thời gian. Từ những bậc tam cấp lát đá, tôi ngẩng nhìn khoảng không gian thoáng đãng, bao quanh là đồi thông xanh biếc. Không gian ấy mang đến một cảm giác trang nghiêm, nhẹ nhàng mà cuốn hút lạ kỳ.

Đó là một dịp thật đặc biệt mà tôi được chiêm ngưỡng bảo vật cung đình triều Nguyễn. Cảm giác đầu tiên của tôi khi bước vào khu trưng bày là sự choáng ngợp. Không phải bởi sự xa hoa, mà bởi vẻ đẹp tinh xảo, sự uy nghi trong từng đường nét chạm khắc và cái hồn cổ kính vẫn còn vẹn nguyên trong mỗi món cổ vật.

Mỗi hiện vật là một chương sử sống

Tôi đứng lặng trước một chiếc bút ngọc trắng ngà. Trên thân bút có khắc hai dòng chữ Hán: “Ngự diên văn bảo” (bút để vua viết và ngự phê văn bản) và “Tự Đức nguyên niên tạo” (được tạo tác vào năm đầu của niên hiệu Tự Đức). Đây là cây bút được chế tác năm 1847, triều Tự Đức, tức đã gần 180 năm tuổi. Nó không chỉ là vật dụng, mà như đang thì thầm kể câu chuyện về những buổi thiết triều, những trang chiếu dụ từng viết ra từ bàn tay của bậc quân vương.

Kề bên là ba thẻ bài bạch ngọc nạm vàng - ghi danh vua Khải Định, hoàng thái hậu Từ Cung và hoàng thái tử Vĩnh Thụy. Những tấm thẻ ấy, xưa kia có lẽ từng được trịnh trọng trao tay giữa nghi thức hoàng cung trang nghiêm. Tôi thoáng tưởng tượng tiếng nhạc lễ, áo mũ chỉnh tề, bầu không khí quyền uy và thiêng liêng.

Tôi bước tới bên chiếc chậu ngọc nguyên khối, đính 119 hạt ngọc, viền vàng - vật dùng cho vua rửa tay trong các nghi lễ trọng đại. Từng hạt ngọc nhỏ lấp lánh ánh sáng dịu nhẹ như nhắc nhớ về những ngày tháng cung đình lộng lẫy, uy nghi.

Không gian trầm mặc, ký ức hoàng gia sống dậy

Điều kỳ lạ là dù triển lãm đặt trong cung Nam Phương Hoàng hậu đã được “bảo tàng hóa”, tôi không hề cảm thấy khô cứng như ở nhiều nơi trưng bày hiện vật khác. Ngược lại, nơi đây có không khí ấm áp, gần gũi đến bất ngờ.

Căn phòng nhỏ bên góc trái cung điện từng là không gian sinh hoạt của Hoàng hậu Nam Phương. Căn phòng giản dị, thoang thoảng hương gỗ cũ, bày biện những món đồ sinh hoạt thường nhật. Tôi bất giác chạm tay lên thành ghế, cảm nhận từng đường vân gỗ như có thể kể lại bao lần hoàng hậu ngồi thêu thùa, dạy dỗ con cái, viết thư cho chồng khi xa xứ…

Một hướng dẫn viên của Bảo tàng kể cho tôi nghe chuyện về ông quản gia Nguyễn Đức Hòa - người đã cất giữ những cổ vật này hơn 20 năm, lặng lẽ như cách triều đại nhà Nguyễn khép lại nhưng không bao giờ biến mất trong ký ức dân tộc.

Triển lãm không chỉ trưng bày hiện vật trong nước. Tôi đặc biệt thích thú với cặp tô đá ngọc triều Càn Long từ Trung Hoa, hay bình rượu ngọc, bộ nấu ăn bằng đồng có xuất xứ từ châu Âu - những món quà ngoại giao của một thời kỳ đất nước vừa đóng vừa mở. Đó là năm 1932, khi cung điện được xây, bà Nam Phương chưa lên ngôi hoàng hậu. Mỗi món đồ, mỗi góc phòng như vẫn còn hơi thở của người xưa.

Một chuyến đi - nhiều tầng cảm xúc

Rời khỏi cung điện khi nắng đã vàng lên đồi thông, tôi ngước nhìn mái ngói đỏ au của Cung Nam Phương, lòng vẫn còn đọng lại rất nhiều dư âm, không chỉ là về những cổ vật quý giá, mà còn là cảm giác được sống chậm giữa một không gian có chiều sâu lịch sử.

Những bảo vật cung đình triều Nguyễn không chỉ là tài sản quý giá, mà còn là lời nhắn từ quá khứ gửi đến hiện tại. Đó là cơ hội để kết nối lịch sử, để sống chậm lại giữa không gian giàu chiều sâu, để thấy được một phần lịch sử Việt Nam từng rất rực rỡ, thăng trầm mà vẫn đầy nhân văn.