Bảo vệ trẻ em trước nhiều cạm bẫy trên không gian số

Nhiều chiêu trò, nội dung thiếu lành mạnh đang đe dọa sự an toàn của trẻ em trên không gian số, ảnh minh họa.

Vô vàn cạm bẫy

Vấn nạn "bắt cóc online", những nội dung lệch chuẩn, độc hại, bắt nạt, lừa đảo… cho thấy có rất nhiều cạm bẫy, rủi ro đối với thế hệ trẻ trên không gian mạng.

Đây là những vấn đề thực tế đang đặt ra nhiều lo lắng. Trong thời đại kỷ nguyên số, chưa bao giờ trẻ em lại có cơ hội tiếp cận với không gian số đa dạng và rộng mở như hiện nay. Tuy nhiên, đi cùng với những cơ hội ấy là vô vàn rủi ro, ảnh hưởng nghiêm trọng tới nhận thức, cảm xúc và sự phát triển toàn diện của các em.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, đáng lo ngại là việc trẻ em tiếp xúc với nội dung không phù hợp, bạo lực, khiêu dâm, ngôn ngữ thù hận hoặc thông tin sai lệch, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức, hành vi của trẻ.

Nguy cơ bị bắt nạt và quấy rối trên mạng ngày càng phổ biến, nhiều bạn trẻ bị tổn thương tâm lý nghiêm trọng, trong khi chính các em lại tự mình chịu đựng, khó chia sẻ với người lớn.

Trung bình mỗi người Việt dành khoảng 7 giờ/ngày cho Internet, gần tương đương thời gian làm việc hành chính. Với các bạn trẻ, con số này còn cao hơn.

91% trẻ em Việt dùng Internet, 36,5% từng tiếp xúc nội dung "bẩn". Con số cảnh báo được ông Nguyễn Lâm Thanh, Phó Chủ tịch Liên minh Sáng tạo Nội dung số Việt Nam (DCCA), đại diện TikTok tại Việt Nam đưa ra khiến nhiều người không khỏi giật mình. Thực tế này đòi hỏi cấp thiết có những màng lọc, lá chắn để bảo vệ thế hệ tương lai.

Nhiều nền tảng mạng xã hội như YouTube, Facebook, TikTok đã lên tới 100 triệu giờ xem mỗi tuần tại Việt Nam. Không chỉ "ngốn" thời gian mà đáng lo hơn là không gian trên môi trường mạng, nếu thiếu lành mạnh sẽ ảnh hưởng sâu sắc tới cách trẻ em nhận thức, học hỏi và phát triển.

Các nhà sáng tạo nội dung số cho rằng, việc xây dựng một hệ sinh thái số tích cực, an toàn, nhân văn dành cho trẻ em không chỉ là nhu cầu cấp thiết mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội.

Bản lĩnh, văn hóa ứng xử non nớt khiến năng lực chống chọi của trẻ trước những nội dung sai lệch, độc hại còn rất yếu. Các em dễ bị tổn thương tâm lý, trở thành nạn nhân của các hành vi bắt nạt, lừa đảo, các trào lưu tiêu cực trên mạng.

Giá trị đẹp tạo sức "đề kháng"

Dành nhiều thời gian, tâm huyết để sáng tạo nên những bộ phim hoạt hình đậm giá trị nhân văn, đạo diễn, NSƯT Trịnh Lâm Tùng không khỏi trăn trở trước thực tế ngày càng có nhiều lo ngại về những ảnh hưởng tiêu cực trên môi trường số đối với người xem nhỏ tuổi.

NSƯT Trịnh Lâm Tùng chia sẻ, trong bối cảnh đa phần công chúng "sống" trên không gian ảo nhiều hơn đời sống thực, làm sao để vừa sáng tạo nên nội dung tích cực, vừa thu hút và an toàn cho khán giả nhỏ tuổi, thực sự là một bài toán khó.

Giá trị đẹp sẽ tạo nên sức "đề kháng", nhưng sự hài hòa này đòi hỏi các nhà sáng tạo nội dung phải dành rất nhiều thời gian, tâm huyết, thậm chí vượt qua rất nhiều khó khăn.

"Khi chúng tôi sản xuất các phim ngắn để khai thác trên một số nền tảng mạng, có rất nhiều tiêu chí đặt ra, cần phải tính toán sao cho trẻ em ở mọi vùng miền đều có thể tiếp cận. Câu chuyện chuyển tải các thông điệp ra sao cũng là vấn đề rất khó. 

Người làm phim nhiều khi phải đánh đổi nhiều thứ để có sản phẩm, vậy mà khi đến được với khán giả nhỏ tuổi thì các em dường như lại thờ ơ", đạo diễn Trịnh Lâm Tùng bộc bạch.

Những thách thức đó buộc các nhà sáng tạo phải quyết tâm, phải lựa chọn. Nếu chỉ chạy theo view, chạy theo doanh thu thì chắc chắn sẽ có nhiều nội dung bất thường, nội dung "bẩn" tiếp tục ra đời. Điều này sẽ ảnh hưởng và đe dọa không nhỏ đến đời sống tinh thần, văn hóa ứng xử và nhận thức của thế hệ trẻ.

"Tôi luôn mong muốn sau mỗi trải nghiệm với các sản phẩm tích cực, các con sẽ hào hứng chia sẻ với bạn bè về những thông điệp giá trị mà các nhà sản xuất mong muốn chuyển tải. Mưa dầm thấm lâu, đó sẽ là trạng thái cân bằng giúp các khán giả nhỏ tuổi dần tránh xa các nội dung tiêu cực, cạm bẫy trên không gian số", đạo diễn Trịnh Lâm Tùng chia sẻ.

Đồng quan điểm cần có một hệ sinh thái số lành mạnh để "gạn đục khơi trong", ông Nguyễn Lâm Thanh nhấn mạnh, một địa chỉ kết nối những người làm nội dung có tâm, có tầm sẽ tạo ra những giá trị tốt đẹp, sáng tạo và nhân văn cho trẻ em.

Trong bối cảnh này, Hội Truyền thông số Việt Nam có sáng kiến thành lập Mạng lưới Sáng tạo nội dung số Vì trẻ em (Digital Content Creation Network for Children-DCCC). Đây là mạng lưới thúc đẩy sản xuất các nội dung có tính giáo dục, truyền cảm hứng, góp phần bồi đắp các giá trị đạo đức, văn hoá, lối sống tích cực cho trẻ em.

Bà Phạm Thị Quyên, Chủ tịch Liên minh Sáng tạo nội dung số Việt Nam cho biết, DCCC ra đời với các mục tiêu "lấy cái đẹp dẹp cái xấu", góp phần thúc đẩy phát triển công nghiệp nội dung số trong lĩnh vực giáo dục và văn hoá. Đồng thời, kết nối nguồn lực trong nước và quốc tế để hỗ trợ sáng tạo và phát triển bền vững.

Các nhà sáng tạo nội dung số kỳ vọng đây sẽ không chỉ là lá chắn bảo vệ trẻ em trước nội dung độc hại mà còn hướng đến mục tiêu lớn hơn, trao cho trẻ quyền được tiếp cận những nội dung tốt đẹp, sáng tạo và nhân văn.