Ảnh chụp vệ tinh cơ sở hạt nhân Fordow của Iran, ngày 27/6/2025 (Ảnh: Maxar Technologies)
Ngày 29/8, 3 quốc gia châu Âu gồm Pháp, Đức và Vương quốc Anh (E3) đã chính thức khởi động tiến trình tái áp đặt các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc (LHQ) đối với Iran, sau khi các nỗ lực ngoại giao nhằm kiềm chế chương trình hạt nhân của Tehran rơi vào bế tắc. Động thái này được Mỹ hoan nghênh, trong khi Iran lên án và cảnh báo sẽ có "hậu quả".
Theo thông báo gửi Hội đồng Bảo an LHQ hôm 28/8, E3 đã kích hoạt cơ chế "snapback", vốn được quy định trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015 - Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPoA). Nếu không có bước đi mới trong vòng 30 ngày, toàn bộ các lệnh trừng phạt của LHQ từng được gỡ bỏ sẽ được tái áp đặt.
Trong tuyên bố chung, Ngoại trưởng 3 nước nhấn mạnh: "Iran đã rõ ràng và cố ý không tuân thủ JCPoA. Các kho dự trữ uranium làm giàu cao của Iran không có bất kỳ lý do dân sự chính đáng nào. Chương trình hạt nhân của nước này là mối đe dọa trực tiếp đối với hòa bình và an ninh quốc tế".
Các quan chức châu Âu cho biết quyết định được đưa ra trước thời hạn tháng 10/2025 - khi cơ chế "snapback" hết hiệu lực.
Bên trong một cơ sở làm giàu Uranium ngay bên ngoài Isfahan, Iran, vào năm 2005 (Ảnh: AP)
Trước quyết định trên, Bộ Ngoại giao Iran chỉ trích động thái của E3 là một sự "leo thang khiêu khích và không cần thiết", đồng thời cảnh báo điều này sẽ làm suy yếu nghiêm trọng tiến trình hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA).
Iran từ lâu khẳng định chương trình hạt nhân chỉ phục vụ mục đích hòa bình và năng lượng, bao gồm việc xây dựng thêm các nhà máy điện hạt nhân để đáp ứng nhu cầu trong nước. Tuy nhiên, theo IAEA, không quốc gia nào sở hữu lượng uranium làm giàu ở mức như Iran mà không gắn với chương trình vũ khí hạt nhân.
Theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015, Iran đồng ý hạn chế số lượng máy ly tâm, cắt giảm mạnh kho uranium dự trữ và duy trì mức làm giàu không quá 3,67%, đổi lại được dỡ bỏ trừng phạt và hưởng lợi hàng tỷ USD. Tuy nhiên, sau khi Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump rút khỏi thỏa thuận năm 2018, Tehran đã tăng tốc làm giàu uranium. Hiện Iran được cho là nắm giữ lượng uranium làm giàu cao gấp 50 lần so với năm 2018.
Trong khi đó, Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi bày tỏ hy vọng việc tái triển khai thanh sát viên tại Iran trong tháng này sẽ giúp "tận dụng cơ hội 30 ngày" để giảm thiểu nguy cơ tái áp đặt trừng phạt toàn diện.
Mỹ cũng tuyên bố ủng hộ E3 và sẵn sàng cho các cuộc đàm phán mới với Iran. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio kêu gọi Tehran "không bao giờ theo đuổi vũ khí hạt nhân" và chọn con đường hòa bình.
Israel, quốc gia đã tiến hành các cuộc không kích vào các cơ sở hạt nhân Iran hồi tháng 6, cũng hoan nghênh bước đi của E3. Đại sứ Israel tại LHQ Danny Danon cho rằng việc kích hoạt "snapback" là "bước đi quan trọng nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân Iran và gia tăng sức ép đối với chế độ Tehran".
Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, E3 khẳng định họ vẫn để ngỏ con đường ngoại giao. Trong thư gửi Chủ tịch Hội đồng Bảo an LHQ, các Ngoại trưởng nhấn mạnh nếu Iran khắc phục vi phạm trước khi hết hạn 30 ngày, cơ chế "snapback" có thể được hủy bỏ.
Bình luận (0)